1990 жылы 25 қазанда Жоғарғы Кеңестіңсессиясында тұңғыш рет қазақмемлекеттілігініңегемендігі туралы мәселе қаралады. Онда мемлекеттіңегемендігін бекітетін тарихи маңызды құжат – «ҚазақКСР-інің Мемлекеттік егемендігі туралы» Декларация қабылданды. Қысылтаяңшақта егемендік туралы Декларацияны қабылдау оңайға түспеді. Өйткені Одақпен коммунистік партияныңбилігі әлі де күшті болатын. 1990 жылы 16 қыркүйекте «Мемлекеттік егемендік туралы Декларацияның» жобасы алғаш рет БАҚ-та жарияланды. Сол кезде одан өзге «Азат» азаматтыққозғалысы да Декларацияныңбалама нұсқасын әзірлепті. Қалай дегенмен де егемендікті жария еткен құжатты қабылдау барысында егемендікке қарсы кейбіреулер «мемлекеттік тіл – қазақтілі», «қазақұлты тағдырыныңжауапкершілігін сезіне отырып» деп келетін тұжырымдарға келіспеушілік танытты. Сонымен бірге сессияда «басқарушы және негізгі күш коммунистік партия болып табылады» деген 6-бапты алып тастау туралы батыл ұсынысқа егемендікті қаламайтын «қызыл коммунистер» көп қарсылықбілдіріпті. Тіпті кейбіреулердіңболашақүшін аса маңызды құжатты қабылдауды кейінге қалдырмақойы да болған. Осындай сын сәтте СалықЗиманов, Сұлтан Сартаев сынды ағаларымыз құлдықты көксейтіндерге батыл уәж айтып, ұлт мәселесін төтесінен қоя білді. Буырқанған егемендік рух пен құлдықсана арпалысқан сессияда Декларациядағы 17-бап сегіз сағат бойы талқыға түсті. Кеңестер Одағыныңталқаны таусылмай жатып, одақтас республикалардыңкейбірі тәуелсіздік туралы заңдарды қабылдап үлгерген-ді. Сөйтіп, КСРО дейтін қараңғы қапастан егемендіктің15 гүлі қауызын жарып, бүршік атты. Мемлекеттік егемендік туралы құжат республиканыңегемендігін баянды еткен тұңғыш заңнамалықакт болды. Бұл құжат бойынша Қазақстан елі халықаралыққатынастарда дербес толыққанды объекті ретінде сыртқы саясатта өзініңмүдделерін айқындап, халықаралықұйымдардыңқызметіне қатысуға мүмкіндік алды. Еліміз егемендік Декларациясы арқылы табиғи байлығымызды, экономикалықжәне ғылыми-техникалықәлеуетін толықменшігіне алды. Қазақстан территориясындағы барлықәскери құрылымдар мемлекет қарамағына өтеді. Декларация бойынша Қазақстан территориясында егемендікке қайшы келетін КСРО заңдарыныңкүші жойылды. Декларация орталыққа бағынышты күйден арылтып, Мәскеумен жаңа жағдайда теңәріптес ретінде ынтымақтастыққа қол жеткізді. Сонымен, Мемлекеттік егемендік Декларациясы – егемендікті білдіретін құр мәлімдеме амбиция ғана емес, шын мәнінде, заңдықкүшке ие маңызды құжат. Сондықтан да егемендік туралы Декларациясы, кейін 1991 жылдың16 желтоқсанындағы Қазақстан РеспубликасыныңТәуелсіздігі туралы Декларациясымен тереңүндестік тапты.
Кейбір саясаткерлер пікірінше бұл күнді тәуелсіздік күні деуден гөрі желтоқсан құрбандарын еске алу күні десе болғандай. Өйткені 1986 шы жылдыңжелтоқсанның16-сы күні кешінде қазақжастарыныңүлкен күреске шыққан күні, алайда биліктегілер бұл күнді ұмыттыру үшін әдейі тәуелсіздік күні деп жариялап отыр.
ҚАЗАҚСТАННЫҢТӘУЕЛСІЗДІК КҮНІ — тарихы тереңде жатқан елдіңжаңа заманда өз алдына қайта егеменді ел болған күні. Еліміздің ұлыттық мерекесі – Тәуелсіздік күні халқымыздыңсан ғасырлар бойы азаматтықжолындағы, сол жолдағы көрген азаптары мен қиындықтарыныңжадымызда жаңғырып, жиырма жылға толмайтын мерзімде жеткен жетістіктеріміздіңайшықты көрінетін мейрамы. Сондықтан да бұл күні тәуелсіздік жолындағы арпалыстыңазапкерлері мен қаһармандары ойға оралатыны сөзсіз.
Тәуелсіз еліміздің дамуындағы әлеуметтік, экономикалық, қоғамдық– саяси жетістіктерімізде барша отандастарымыздың, солардыңішінде сіздердіңде үлестеріңіз бар.
Сондықтан да қазақүшін қандай да болмасын мерекенің, мейрам мен тойдыңатасы – Тәуелсіздік күні екендігі даусыз әрі бұл солай болуы да тиіс. Мінеки, ел болып тізгінді қолға алғанымызға, өз қолымыз өз аузымызға жетіп, ес жиіп, етек жапқалы да 19 жылдыңжүзі болып отыр. Осы жылдар ішінде ғасырларға бергісіз қыруар істер атқарылды. Экономикалық, саяси, қауіпсіздік, тіпті жиһандықмәселелерде өз алдына дербес шешім қабылдай алатын, егемен мемлекет бола алатынымызды барлыққырынан айқындап, мойындаттық. Тәуелсіздікдіктен бергі қазақтыңжеке мемлекет ретіндегі 19 – шы жылы да тарихтыңтереңқойнауына, кәрі тарихтыңқұшағына сіңіп барады. Біз ғасырлар бойы қаншама ұрпақтыңарманы болып өткен тәуелсіздіктің, ұлттықмемлекет құру мұратыныңжүзеге асқан заманында өмір сүріп отырмыз. Ендігі күні іргетасы сапалы қаланған мемлекетіміздіңшанырағы шайқалмай, Тәуелсіздіктіңтұғырлы туы мәңгіге желбірей беретіне күмән жоқ.
Қазіргі қазақтыңегемендігі – бұл бүгінгі ұрпақтыңалдыңғы өткен бабалардан ақылды немесе данышпан, тәуекелшіл, кемеңгер болғандығын көрсетпейді. Өйткені, ежелгі қазақжерінде егемен мемлекеттіңқайта жаңғырып, өркендегені үшін біз еңалдымен бабаларымызға қарыздарымыз. Тәуелсіздік – баба өсиетін, рухани тірлігін мәңгі есте сақтап, атадан балаға мұра ретінде қалдырудан туындап отыр. Болашақұрпаққа жол сілтеп, еркіндіктіңотын өшпестей етіп тұтатқандарды - ұлттыққайраткерлер мен көшбасшы, қолбасшыларды дәріптеудіңмаңызы да сондықтан үлкен.
Бұл ең малдымен ұлт тарихына да қатысты дүние. Мәселен, тәуелсіздік ұғымныңбайыбына тереңбойлау қажет. Ал оның арғы бастауы ғасырларға созылып, бодандықбұғауынан құтылуға ұмтылған көптеген көтерілістереге ұласса, бергісі 19 – шы ғасыр басындағы алаш қайраткерлерініңсалып кеткен сара жолынан білінеді. Алаш қозғалысына жіті зерттеу жүргізулі әлі де көп дүниені жарыққа шығаруды қажет етеді. Қазақтопырағында дербес мемлекет құруға деген ұмтылыс осы алаш тұсында ұшқындап барып сөнді. Ал ондай тәуелсіздік бақытын көре отырып, біз – сол кезеңдегі қатаңтағдырда өмір кешкен ұлт зиялыларыныңқол бастаған әрекеттерін әлі күнге дейін орынды деңгейде көтере алмай келеміз. «Алаш» ұранын ту қылып көтеріп, сын сағатта бостандықүнін жаңғыртқан ұлт қайраткерлері сол жолда өз бастарын тігіп, өмірін қиды. Ендеше, тәуелсіздіктіңнегізі болып табылатын алаш кезеңіндегі ауқымды сасяси үрдістерді ой елегінен өткізіп, оны болашақұрпаққа, жастарға үлкен бір тағылым ретінде таныту, келешек ұрпақтыңсанасына сіңіру үлкен ғибаратты шара болатыны сөзсіз.
Одан кейінгі ерекше тоқталатын кезеңәрине – Желтоқсан. Алаш қозғалысы мен Желтоқсан оқиғасыныңсабақтастығы – бұл екеуі де тәуелсіздікке алғышарт қалыптастырады. Бостандықұғымыныңұлт бойында осылайша сабақтасып, туындыныңнәтижесінде ғана қазақтәуелсіздігіне қол жетті. Бір сөзбен айтқанда, Алаш қозғалысы мен Желтоқсан оқиғасын ұштастыра зерттеу, бұл кезеңдегі саяси қадамдарға тарихи әділ бағасын беру әлі де толықорындалмай келе жатқан мәселеніңбірі. Ал ондай бағаны тәуелсіздікпен байланыстырып қана жүзеге асыра алатынымыз тағы да айқын.
Сонымен қатар, жақында екі күн бойы төрткүл дүниеніңназарын аударған ЕҚЫҰ-ныңСаммиті Еуразия құрылғыныңқақортасында, Қазақстан Республикасыныңелордасы – Астана қаласында дүбірлеп өтті.
Осы беделді ұйымға төраға болған Қазақстанныңбастамасымен өткен бұл алқалы жиын Қазақ елініңбеделін көтереді, оныңәлемдік қауымдастылықты ту еткен біздіңелімізде 140- тай ұлт пен ұлыс бір жағадан бас, бір жеңнен қол шығарып, тату - тәтті ғұмыр кешуде.
Астана Саммитіне қатысқан шетелдік мәртебелі меймандар оныңдайындығы мен өткізілуіне, Қазақелініңғажайып ордасы – Астана қаласыныңкескін – келбетіне өте жоғары баға берді. Біздіңеліміз экономикалықжәне әлеуметтік саладағы табыстарына тәнті болды. Мұныңөзі инвестициялықмүмкіндіктері мол деген сөз. Индустриялық– инновациялықдаму жолына түскен ел үшін бұл ерекше маңызды.
Елге барынша мол инвестиция тартылса, бұл болашақтағы жаңа жұмыс орны, жаңа кәсіпорын, бір сөзбен айтқанда, жаңа мүмкіндіктер деген сөз.
Міне осыныңбәрі еліміздіңегемендік, тәуелсіздік алуынан кейін болып жатқан жағдайлар.
Он тоғыз жыл бойы халқымыз тәуелсіздікті нығайту және экономикалықжағынан берік әрі демократиялықмемлекет құру мақсатында бірігіп жұмыс істеуде.
Енді біз осы қарқынды бәсеңдетпей, Қазақстанныңжәне оныңазаматтарыныңжетістіктерін сақтап, одан әрі дамытуға күш салуымыз қажет.
