Городской эко-конкурс "Кубок Чистоты"
2 этап - пост-эссе
"23ЖББМ" КММ
8А "Жас Сарбаз" сыныбы, Оразбаева Аружан

Қарағанды қаласының экологиясы
(Эссе)
Табиғат,
Әшкерелеп сөкпе бізді.
Тазала, саумал ауа,
Самалыңмен
Заводтың мұржасындай өкпемізді.
Санадан гөрі кейде сезім жетік,
Сезімсіз болар менің сөзім жетім...
Табиғат,
Емде мені,
Оралайын
Өзіңсіз күн жоғына көзім жетіп!
(Қадыр Мырза Әли)
Табиғат...Өмір есігін шыр етіп ашқан күннен бастап оның құшағында тербеліп, қанша ғасырлар бойы жасап келеміз. Демек, қоршаған ортамыздың тазалығы мен амандығы, көркейіп гүлденбегі біздің қолымызда. Еліміз дамып, жеріміз көркейген сайын тазалыққа деген жауапкершілігі төмендеп бара жатқан жандар көп. Табиғатты қорғау қазақтың байырғы ұлттық дәстүрінде жатқанын Ыбырай, Абай, Мағжан, Сәкен, Ілияс т.б. ақындардың шығармашылығынан байқаймыз. Өлеңдерінде табиғат лирикасы ұлттық нақышпен, халықтық таным-білікпен жырланып, тіпті халықтың көңіл-күйін, сүйініші мен күйінішін табиғаттың ішкі иірімдеріне сіңіре отырып, оны өзінің ішкі толқынысымен ұштастыра жырлайды.
Табиғатты қалай сақтап қаламыз? Бұл қазіргі заманның өте күрделі мәселесі болғаны өкінішті, әрине. Қоршаған ортаны ластаудан еліміз алдыңғы қатарда келеді. Соның ішінде өзім туып-өскен Қарағанды қаласына көз жүгіртсем жүрегім алабұртады. Қарағанды – жасыл қала, оған ешкімнің таласы жоқ. Алайда соңғы жылдары қала ағаштарының көбі қартайып, бұталары қурап жатыр. Ең ірі өнеркәсіптік аймақтарының бірі болғандықтан, қоршаған ортаға кері ықпалын тигізуі жасырын емес.
Қарағанды - өндірістің қайнаған ортасы. Глобалды мәселелердің бірі – ауаның ластануы. Ол дегеніміз – әр түрлі газдардың, қатты және сұйық заттардың немесе табиғи булар мен қалдықтардың ұсақ түйіршіктерінің ауаға қосылуы. Олар жер бетіндегі жан-жануарлар мен өсімдіктер дүниесіне және адамдардың өмір сүруіне зиянды ықпалын тигізеді. Қаламыздың экологиясының ластану көздері: шахтадан шыққан көмір тозаңдары, табиғи өрттер, шаңдар, транспортты – автомобильдер, өндірістік – технологиялық процестерден пайда болатын қалдықтар (металлургия, мұнай-газ, химия және т.б өнеркәсіптер), тұрмыстық жағдайдағы қалдықтар бөлігі. Атмосфералық ауаның ластануы халықтың денсаулығына теріс әсер ететін қоршаған ортаға келеңсіз жетекші факторларының бірі. Оған жылу энергетикасы және мұнай-газ секторы, кен өндіру және тау-кен өндірісі, қара және түсті металлургия неғұрлым теріс әсер етеді. Негізгі ластауыштар «АрселорМиттал Теміртау» АҚ, «Қазақмыс корпорациясы» ЖШС, «Смэлтинг Қазақмыс» ЖШС металлургия кешені кәсіпорындары, сонымен қатар пайдалы қазбаларды өндіру және құрылыс материалдарын өндіруші кәсіпорындар – «Орталық Азия цемент» АҚ, Жылу энергиясын өндіруші кәсіпорындар – «Энерджи Қазақмыс ЖШС», «Қарағанды Энергия орталығы» ЖШС (1-ЖЭО, 2-ЖЭО).
Жалпы, Қарағанды – адамдардың еркін өмір сүруіне жағдайы мол жер. Экономикалық өмірдің өзгеруі, қалалардың ұлғаюы – дүние жүзілік тенденсия. Сондықтан соңғы кездері қаламыз үлкейіп, көліктер саны өсуде. Мысалы, 90-жылдармен салыстырғанда үш есе көбейген. Адам табиғатқа тәуелді әрі тығыз байланыста болғандықтан, аталған мәселелерді шешіп, өзі өмір сүріп отырған табиғат – үйіне қамқорлық жасауы тиіс.
Таза болса табиғат –
Аман болар адамзат, –
деп ақынымыз Фариза Оңғарсынова айтқандай, қоршаған ортаның, табиғаттың неғұрлым таза болуы – адамзат денсаулығының мықты болуының кепілі. Яғни, адамдардың амандығы, көтеріңкі көңіл күй мен ерекше шабытта, күш-қуатта болуы табиғат тазалығымен тікелей байланысты. Табиғаттың ластануы адам денсаулығына, өсімдіктердің өсуіне, жануарлардың тіршілік етуіне зиянын тигізеді.
Бұл өзекті де игі дәстүр тек проза жанрында ғана емес, қазіргі қазақ поэзиясында да лайықты қолдау тауып келеді. Ақындар Ә.Тәжібаев, Қ.Мырзалиев, К.Мырзабеков, И.Оразбаев, К.Салықов, Ж.Әбдірашев, Ұ.Есдәулетов, Е.Раушановтардың мерзімді баспасөзде жарияланып жүрген өлең-жырлары соның дәлелі. Берлгілі ақынымыз Қ.Мырзалиевтің «Қызыл кітабын» бірыңғай экология тақырыбына арнауының сыры неде? Бұл, әрине, шабыт перзенттерін, сезімтал жүрек иелерін бей-жай қалдырмағанының белгісі деп қарауымыз керек. Ақын жан-жануар әлеміндегі, өсімдіктер дүниесіндегі зардаптарды айта келіп, енді азаматтығымыз бен адамгершілігіміздің, адамдық қасиеттеріміздің экологияға ұшырауынан сақтандырады...