Қазақтың ұлттық ойындарына фотоэкскурсия
Ұлттық ойындар – халық тәрбиесінің дәстүрлі табиғатының жалғасы. Қазақтың ұлттық ойындары бес түрге бөлінеді. Олар: аңға байланысты, малға байланысты, түрлі заттармен ойналатын, зеректікті, ептілікті және икемділікті қажет ететін, соңғы кезде қалыптасқан ойындар Бұл ойындардың көбісінің ежелден қалыптасқан арнайы өлеңдері бар. Өлеңдер ойынның эстетикалық әсерін арттырып, балалардың өлең-жырға деген ыстық ықыласын оятып, көңілін көтереді, дүниетанымын арттырып, еңбекке баулиды, ширықтырып, шынықтырады.
1. Аңға байланысты ойындар: ақсерек-көксерек, аңшылар, аңшылар мен қояндар, кірпіше қарғу, қас-құлақ, ордағы қасқыр. 2. Малға байланысты ойындар: аларман (қойға қасқыр шапты), асау көк, бура-қотан, көксиыр, соқыртеке, түйе мен бота. 3. Түрлі заттармен ойналатын ойындар: ағаш аяқ, аққала, ақпа, ақсүйек, ақшамшық, алакүшік, алтыбақан, арқан аттау, арқан тартпақ, арқан тартыс, асық, белбеу тартыс, жаяу көкпар, күміс ілу, қамалды қорғау, қыз қуу, орамал тастау, сақина жасыру, сиқырлы таяқ, тепе-теңдік,шертпект.б. 4. Зеректілікті, ептілікті және икемділікті қажет ететін ойындар: айгөлек, аударыспақ, балтам шап, бөріктастамақ, бұғыбай, бұқатартыс, бұрыш, жасырынбақ, жаяу жарыс, көкпар, күрес, қарамырза, қындық-сандық, орын тап, отырмақ, санамақ, тасымалдау, тең көтеру, тымпи-тымпи, ұшты-ұшты т.б. 5. Соңғы кезде қалыптасқан ойындар: әріп таңдау, , мейрамхана, нөмір, пароль, пошта, сымсыз телефон т.б. Бұлардың ішінде бірқатар ойындар спорттық және той ойындары болып саналады.
Тоғызқұмалақ ойыны– қазақтың ерте заманнан келе жатқан ұлттық спорт ойындарының бірі.Тоғызқұмалақ ойынын «қойшылар тұңғыш алгебрасы» дейді.Оның себебі, бұл ойынды тұңғыш рет қойшылар ойлап шығарған және бұл есеп ойыны. Ертеде қатар қонған ауыл қойшылары қойды жайып барып, жусатқан соң, бір төбенің басына жиналып, жақ-жақ болып тоғызқұмалақ ойнайтын болған.
Асық ату ойыны– қазақтың ұлттық ойындарының бірі. Асық ойындары балалардың дене қимылының жітілігін, ептілігін, жылдамдығын, оңтайлығын арттыруға, сондай-ақ көз мергендігі мен қол икемділігін дамытуға көп септігін тигізеді. Асықты жерге иірген кезде төрт түрлі қалыпта (алшы, тәйке, бүк, шік) түседі.
Арқан тартыс. Спорттық ойын түрі. Ойынға ұзындығы 10 метрдей кендір арқан керек. Арқанның қақ ортасы қызыл орамалмен байланады. Осы орамалдың екі жағынан 1,5-2 метрдей қашықтықта жерге белгі салынады. Екі топқа бөлінген жастар бойларына қарай арқанның екі шетінен ұстайды. Төреші белгі берген сәттен-ақ екі топтың ойыншылары арқанды өздеріне қарай тартады. Арқанның ортасындағы қызыл орамалды жердегі белгіге бірінші сүйреп әкелген топ жеңімпаз атанады.
«Ақсүйек» ойыны- қазақ халқының ұлттық ойыны. Бұл ойын жаздың немесе көктемнің жылы, ашық түнінде ойналады. Түндердің ішінде ай жарық болған түн таңдалады. Себебі қараңғы түнде сүйекті табу қиын соғуы мүмкін. Ақсүйек ойынына он шақты адам қатыса алады. Жиналған адамдар екі топқа бөлінеді. Алдын ала сүйекті лақтыратын адам таңдалады. Кейін ол сүйекті алыс жаққа лақтырады. Лақтырған соң екі топ оны іздеуге кіріседі. Сүйекті тауып алған топ, бір-біріне сүйекті беріп, арнайы сөреге жеткізуі керек. Қарсыластар болса оны тартып алуға тырысады. Сөреге сүйекті апарған топ, жеңген болып есептеледі. Жеңілген топ болса ән айтып, жеңген топтың көңілін көтеруі тиіс. Бұл ойын жылдамдыққа, шапшандыққа және қараңғылықта жол табуды үйретеді. Ақсүйек – көбінесе жастардың ойыны болып есептеледі.
Көкпар. Ұлттық ат ойыны.Этнографтардың айтуынша, әуелгі атауы «көк бөрі» сөзінен шыққан. Бұрындары мал баққан көшпелі халықтар көк бөріні соғып алғанда өлігін ат үстінде сүйрелеп, бір-бірінен ала қашып, мәз-мәйрам болған. Кейін ол ұлттық ойынға айналған. Көкпар - Орта Азия халықтарының да сүйікті ойыны.
Қыз қуу— өте көне ойындардың бірі. Ол халықтар арасында кеңінен тараған ұлттық ат ойыны тобына жатады. Қазіргі кездегі «қыз қуу» спорт жарысында күшті теңдестіру үшін әлсіз жаққа берілетін тиімді шарттары бар.Жарыс мынадай тәртіппен өткізіледі. Сөреге қыз бен жігіт шақыралады. Жігіт қыздан 10—15 метр кейін тұрып жарысқа қосылады. Жігіт қызды қуып жетсе, өзінің жеңгендігін білдіру үшін оның білегінен орамалды алуға тырысады. Ал қыз оның керісінше, қуғыншыдан қашып құтылып, сөреге бұрын жетуге әрекет жасайды. «Қыз қуу» ойыны өзінің маңызы жағынан дене тәрбиесін беруде бүгінгі талапқа толық сай келеді. Баланың бойына ана тілін, ата-баба салтын сіңірген, оны қастерлей білетін азамат қылып өсіруде ұсынатын ең басты құралымыз – ұлттық ойындар. Жасөспірім ойын арқылы дүниені танып, түсінігі арқылы қабылдап, ересектерге еліктей жүріп үйренеді, өз бойына қабылдайды.
"Біздің ауланың ойындары"
Жаздың жайма шуақты күндері балалар таза ауада көбірек уақыт өткізгісі келеді. Аулада, саябақта және саяжайда балалар футбол алаңында доп ойнап, аулада тығылыспақ ойнап, велосипедпен жарысып уақыт өткізеді. Сонымен қатар, ыстық күндері саябақта субұрқақтың қасында сумен ойнау балалар үшін үлкен бақыт сияқты.
