Қарағанды облысы — облыс Қазақстанның орталық бөлігінде, Солтүстік Мұзды, Үнді, Атлант және Тынық мұхиттарынан тең қашықтықта Еуразия құрылығының дәл ортасында орналасқан. Ауа-райы қатал континенталды және тым құрғақ болып келеді. Облыс Қазақтың ұсақ шоқылы қыраты – Сарыарқаның бөлігін алып жатыр.

Қазіргі таңда Қарағанды облысы – аумағы жағынан және өндірістік әлеует бойынша ең ірі, минералдар мен шикізатқа бай облыс. Облыс аумағы жаңа шекараларда 428 мың шаршы километрді құрайды (Қазақстан аумағының жалпы көлемінің 15,7 % ). Облыста Қазақстанның барлық тұрғындарының оннан бір бөлігі тұрып жатыр.

Солтүстікте Ақмола облысымен, солтүстік шығыста   Павлодар, шығыста – Шығыс Қазақстан, оңтүстік шығыста – Алматы, оңтүстікте – Жамбыл, Оңтүстік Қазақстан, Қызылорда, батыста – Ақтөбе, солтүстік батыста – Қостанай облыстарымен шекаралас.

Қарағанды облысы 1932 жылы 10 наурызда құрылған. Ең алғашқы орталығы Петропавл қаласы болған. 1936 жылы Солтүстік Қазақстан облысы құрылғаннан кейін, орталық Қарағанды қаласына көшірілді.

Облыс Қазақтың ұсақ шоқылы қыраты – Сарыарқаның бөлігін алып жатыр, ол геоморфологиялық қатынаста өте биік көтерілген, өз тұрпатын бейнелейтін біркелкі емес аймақ (абсолютті биіктігі 400-1000 метр). Жер бедері ұсақ шоқылы төмендетілген, өзенді алыптар, құрғақ су арналармен, бетке шығатын топырақты сулы сай ойпатымен, қисық ойыстарымен, көлді қазан шұңқырларымен, дала табақшаларымен асқынған. Облыстағы ең ірі таулы алаптар   Қарқаралы, Кент, Қызыларай, Кешубай, Қызылтас, Ұлытау.

Облыста 9 ауылдық аудан, 11 қала, оның ішінде 9 ы республикалық және облыстық бағыныста, 11 қала түріндегі поселке, 190 ауылдық округ (поселкелер), оның ішінде 422 ауылдық елді мекендер бар.

Облыс тұрғындарының саны 2009 жылдың 1 қазанында 1 млн. 350,2 мың адамды құраған.

Облыс бойынша халық тығыздығы орташа шамамен ( аумақтың 1 шаршы километрне) 3,1 адамды құрайды.

1999 жылғы Бірінші Ұлттық Халық санағының деректері бойынша облыста 115 ұлттың өкілі тұрып жатыр. 2009 жылдың басында тұрғындардың жалпы санының ішіндегі қазақтар   44,1%, орыстар – 39,6%, украиндықтар – 4,7%, немістер – 2,9%, татарлар – 2,6%, белорустар – 1,3%, корейлер – 1% ды құраған.

Облыс орталығы 1934 жылы негізі салынған Қарағанды қаласында орналасқан. 2009 жылдың 1 қаңтарында осында 465,7 мың адам немесе барлық облыс тұрғындарының 34,6% ы өмір сүріп жатқан. Қарағандыдан Астанаға дейін арақашықтық 222 километр.

ПАЙДАЛЫ ҚАЗБАЛАР

Қарағанды аймағы Қазақстанның теңдессіз минералды шикі затты аймағы болып табылады. Облыс аумағында республика бойынша марганец қорының 100 % ы, мыстың 36 % ы, вольфрамның 80 %  ы, молибденнің 64 % ы, қорғасынның 54 % ы, 40 % дан жоғары тас көмір (соның ішінде кокстенген тас көмірдің 100 % қоры) шоғырланған. Сондай ақ, облыстың жер қойнауы сирек кездесетін висмут, күміс, сүрме, титан, никель, кобальт, корунд, күшән, олунит және т.б. металлдарға бай. Облыста темір және полиметалл рудаларының қорлары бар, қымбат тастар және жасанды тастарды метеллургиялық өндіру үшін мұнай, газ, рудосит асбест, оптикалық кварц, мәрмәр, гранит, цемент шикізаты, отқа беріктік саз және флюс қорлары орнатылған.

Қарағанды облысында көмірсутекті шикізаттың маңызды қорлары бар. Қарағандының тас көмір бассейні ТМД елдерінің бассейндерінің арасындағы ең газды қабатты болып келеді. Бассейннің тас көмір қыртысында метан, көмір қышқыл газ, күкіртті сутек, ауыр көмір сутектер кездеседі. Метан қорының келешегі зор болып табылады.

Облыстың оңтүстік батыс бөлігінде, 180 млн. тонна   мұнай, 13 млрд. м3 – газ, 35 мың. тонна – конденсаттың зерттелген қорларымен Құмкөл, Оңтүстік Құмкөл және Майбұлақ деген мұнай мен газдың 3 жері анықталған. Оның ішінде Құмкөл жері зерттелу үстінде, Майбұлақ және Оңтүстік Құмкөл жерлері зерттелуге дайындалуда. Облыстың бұл бөлігінде болашағы зор көмір сутекті шикізат жерлері мен құрылымдары белгілі. Бұл облыстың батыс бөлігінде ТМД елдеріндегі жалғыз родусит асбест зерттелген – Құмола және Үшбұлақ жерлері бар. Орталық және оңтүстік бөліктерінде волластонит зерттелген – Босаға, Алайғыр деген ең ірі жерлер орналасқан.

СУ РЕСУРСТАРЫ

Облыстың аумағы бойынша көптеген өзендер ағып өтеді, олардың ішіндегі ең бастылары: Нұра, Торғай, Сарысу, Шидерті, Улы Жыланшық, Құланөтпес, Қалмаққырған, Тұндық, Тоқырауын және т.б. Көбінесе тұзды кішігірім көлдер өте көп. Балқаш, Қарасор, Қыпшақ, Керей, Қарақойын, Қияқты көлдер ірі көлдер болып есептеледі.

Нұра өзенінде – Самарқанд, Шерубай Нұра, Кенгір өзенінде – Кенгір, Жезді, Атасу өзенінде – Қылыш су қоймалары салынған. Қ.Сәтпаев атындағы Ертіс Қарағанды арнасы облыс үшін маңызы өте зор.

Әкімшілік бөлінуі

Облыста 11 қала орналасқан: Абай, Балқаш, Жезқазған, Қарағанды, Қаражал, Қарқаралы, Приозерск, Саран, Сәтпаев, Теміртау, Шахтинск.

Поселкелері: Ағадыр, Ақжал, Ақтас, Ақтау, Ақшатау, Атасу, Жоғарғы Қайрақты, Гүлшат, Дария, Долинка, Жайрем, Жамбыл, Жарық (Сейфуллин), Жезді, Жезқазған, Изумрудный, Қайрақты, Қарабас, Қарағайлы, Қарсақпай, Киевка, Қоңырат, Қушоқы, Қызылжар, Мойынты, Молодежный, Жаңадолы, Осакаровка, Сарышаған, Саяқ, Токаревка, Топар, Ботақара, Шахан, Шашубай, Шұбаркөл, Шығыс Қоңырат (2002 жылы Қоңырат поселкесіне қосылған), Южный.

Облыс экономикасы

Экономиканың базалық саласында электр қуаты, отын, қара металлургия, машина жасау, химиялық өнеркәсіп негізгі рөл атқарады.