10-сынып

Сабақтың тақырыбы: Тәуелсіздік жолында-Т.Рысқұлов.

Сабақтыңмақсаты:  Білімділік: Желтоқсан оқиғасы арқылы жылдар бойы бабаларымыздың армандаған егемендігіне қол жеткізгендігімізді ұғындыру; Т.Рысқұлов жайында тың мағлұмат бере отырып, осы тәуелсіздікке жету жолында талай боздақтарымыздың шейт болғандығын көрсету;

Дамытушылық:Оқушылардың танымдық-шығармашылық қабілетін дамыту, сөздік қорын молайту;

Тәрбиелік:Отанды сүюге,ел мен жердің қадір-қасиетін ұғынуға тәрбиелеу.

Сабақтың технологиясы: Қ.О. Бітібаеваның «Жаңа білімді меңгерту» технологиясы.

Сабақтың әдістері: СТО стратегияларының элементтері. Интерактивтік оқу әдісі.

Пәнаралық байланыс: тарих,халықтық педагогика,орыс тілі, ән-күй.

Сабақтың эпиграфы: «Анадан ешкім батыр болып тумайды»

Сабақтың        І. Ұйымдастыру

барысы:                  1. Сәлемдесу.

                                  2. Тіл дамыту

- Сенің Отаның қандай? (Қазақстан)

- Қазақстан қандай мемлекет? (Тәуелсіз мемлекет)

- Қазақстан қашан тәулсіз ел болды? (1991 жылы)

- Қазақстаның Президенті кім? (Н.Ә.Назарбаев)

Үйге не берілді?

ІІ. Үй тапсырмасын тексеру.

ІІІ. Жаңа-сабақ.

1.     «Ой шақыру» стратегиясы.

«Туған жер, Отан туралы мақал-мәтелдер»

-         Балалар, сендер туған жер,Отан туралы қандай мақал-мәтелдер білесіңдер?

1.     Отансыз адам-ормансыз бұлбұл.

2.     Отан үшін отқа түс, күймейсің.

3.     Туған жердей жер болмас,

Туған елдей ел болмас.

     - Балалар, «Отан үшін отқа түс, күймейсің» деген кімнің сөзі?

- Бауыржан Момышұлының сөзі.

Балалар, сабақтың эпиграфына назар аударайықшы.

     - Сабақтың эпиграфы қандай?«Анадан ешкім батыр болып тумайды»

-          Орысшаға қалай аударылады?

-          Никто не рождаются героями

- «Батыр» сөзінің синонимі қандай?

-         Қаһарман, ер, ержүрек, батыл.

-         «Батыр» сөзінің антонимі қандай?

-         Қорқақ.

-         Енді батыр сөзіне антонимін қойып сабақтың эпиграфын қайталаңдаршы, қалай болады?

-         «Анадан ешкім қорқақ болып тумайды».

 - Балалар, биыл біздің тәуелсіздігімізге қанша жыл толды?

- 20 жыл

 

1. Мұғалімнің кіріспе сөзі:

Иә,тәуелсіздік бізге оңай жолмен келмеді.Кешегі ақ білектің күшімен, ақ найзаның ұшымен үш жүздің басын бір тудың астына біріктірген Абылай ханда халқының тәуелсіздігі жолында өз өмірін сарп етті. Қара бала, қара қазан қамы үшін сөз саптаған төбе билеріміз- Төле би, Қазыбек би, Әйтеке бидің аңсағаны да осы Тәуелсіздік болатын.Мұстафа Шоқай, Тұрар Рысқұлов, Әлихан Бөкейхан да халқының бостандығы, бақыты үшін өз өмірлерін берді. Ал, 1986 жылы желтоқсан айында орталық алаңға жиналған жастардың жан айқайы да осы Тәуелсіздік үшін болған еді.

 Ендеше, бүгінгі біздің сабағымыздың тақырыбы: «Тәуелсіздік жолында. Т.Рысқұлов» деп аталады.

Сабақтың мақсаты: Ойымызды жүйелеп айту,сабаққа белсене қатысы отырып, тәуелсіздік туралы ұғымызды бекіту.

 

1.     - Мен сендерге өткен сабақта алдын-ала 2 топқа бөліп, әр топқа жоба дайындап келуге берген болатынмын. Дайынсыңдар ма, балалар?

–       Дайынбыз.

2.     Жоба қорғау.

Ендеше, бірінші топтың жобаларын тыңдайық.

 

І топ. «Тәуелсіздік жаршысы-Т.Рысқұлов».

Т.Рысқұлов 1894 жылы Алматы облысы,т.б. жерде туған.

Т. Рысқұлов революционер , көрнекті мемлекет ,қоғам қайраткері. Ол 1918 жылдан 1937 жылдарға дейін әр түрлі мемлекеттік басшылық қызметте  болды. Республикамыздың  экономикасын, мәдениетін, тұрмысын дамыту үшін үлкен жұмыстар атқарды.

Т.Рысқұлов халқын шексіз сүйген патриот. Ол Мәскеуде басшы қызметте он жылдан астам жұмыс атқарған тұңғыш қазақ.  Алаш арысы үлкен қайраткер Мұстафа Шоқай Тұрарды «Сталиннің фавориті»деп атаған.

Т.Рысқұлов түркі идеясы мен Түркісиб теміржолын салдыруы, аштықпен күресуі қазақ тарихындағы үлкен оқиғалар болып табылады.

Шығыс киносын дамыту барысында Т.Рысқұлов «Шығыскино» бірлестігін ашты.

 Алайда 1937-1938 жылдары Т.Рысқұлов қуғын-сүргінге ұшырады. 1937 жылы мамыр айында  Кисловодскіде әйелі Әзизамен демалып жатқан жерінде «Халық жауы» деген жаламен қамалады.1938 жылы 10 ақпанда Т.Рысқұлов атылды.

 

2.     Т. Рысқұловтың  отбасы жайында жоба.

Тұрардың бұрынғы жұбайы Надежда Константиновнадан 2 қыз қалған. Үлкені Софья, кішісі Майя.

София Тұрарқызы1923 жылы туған. Орыс тілі мен әдебиет пәні мұғалімі. Софья апамыз 1998 жылы қайтыс болған.

Майя Тұрарқызы 1929 жылы туған.Мәскеудің көркемсурет көрмесі дирекциясында машинистка болып, «Центросоюз» хатшылығында және «Роспотребсоюзда» әр түрлі қызмет атқарған. Қазір жасы 81-де.

Владимир-Тұрар Рысқұловтың екінші қызы Майяның ұлы.1957 жылы Мәскеуде туған. Мәскеу мемлекеттік университеті, Азия-Африка елдері институтының тарих-филология факультетін бітірген.Араб, ағылшын, француз тілдері бойынша маманы.Оның 3 үш қыздары бар. Александрина мен Анастасия жоғары білімді биотехнологтар, Анна-суретші.

Т.Рысқұловтың Әзизадан туған Ескендір атты жалғыз ұлдары   10 жылға сотталып, Архангельск  түрмесінде өкпе ауруынан қайтыс болады.

 

Ал аяғы ауыр әйелі Әзиза Түбекқызы Бутырка түрмесінде босанып,  Риданы балалар үйіне жібереді.

Әзизаның анасы Әрипа Атауылқызы «Халық жауының» енесі ретінде Қарағанды лагеріне қамалады. Әрипа сол лагерде қайтыс болады.

Қазір Сәуле Алматыда, биология ғылымының докторы, Рида Москвада тұрады.

Ал, Әзиза апамыз 1988 жылы маусым айында Алматыда қайтыс болады.

 

ІІ топ. «Желтоқсан қаһарманы- Қайрат Рысқұлбеков»

Дүниені дүр сілкіндірген 1986 жылғы желтоқсан оқиғасы естен ұмытылар ма? Талай тағдыр талапайға түсіп, тәуелсіздік жолында талай азамат шейіт болды.  Олар: Асанбай Асқаров, Қайрат Рысқұлбеков, Ләззат Асанова, Ербол Сыптаев, Сәбира Мұқаметжанова сынды апаларымыз бен ағаларымыз еді. Олар өмірден қандай қызық көрді?

Ал, Қайрат Рысқұлбеков ше? Ол 1965 жылы Талдықорған облысы, Алакөл ауданы, Қазақстан ауылында туған. Алматыдағы Қастеев атындағы сәулет және құрылыс инситутында оқыған.  Қ.Рысқұлбековке телецентрдің инженерін өлтірдің деген жала жабылып,ату жазасына үкім шығарылды. Ол артынан 20 жыл бас бостандығынан айыру жазасына ауыстырылды.1988 жылы 21 мамырда Семей түрмесінің 21 камерасында 21 жаста белгісіз жағдайда өмірмен қоштасты. Мүмкін ол тірі болса нағыз ақын болар ма еді? Оған « Ақтық сөзін не»? деген уақытта:

Күнадан таза басым бар,

Жиырма бірде жасым бар.

Қасқалдақтай қаным бар,

Бозторғайдай жаным бар.

Алам десең, алыңдар.

Қайрат деген атым бар,

Қазақ деген затым бар.

Еркек тоқты-құрбандық,

Атам десең, атыңдар.

Мен не етермін, не етермін,

Мен келмеске кетермін.

Көрмеген қош бол, таңдарым,

Көре алмай мен өтермін.

Қош аман бол артымда,

Ағайын туған азамат.

Артымда қалған ата-анам,

Ел-жұртым саған аманат-деген болатын

Бұл пешенесіне жазылған аз ғана ғұмырдың соңғы сағатына дейінгі мынау алдамшы дүниеден рақым күтіп, күдер үзбеген балаң жігіттің жан сыры еді. ҚР-сы Президентінің жарлығымен Қ.Рысқұлбековке Халық Қаһарманы атағы  берілді.

 

Мұғалім:Тәуелсіздік бізге ата тарихымызды, ана тілімізді қайтарғаны үшін өте бағалы.

ХХІ ғасырдағы жаңа Қазақстанның алға қойған қазіргі  мақсаты-өткенімізді білетін, бүгінгіні түсінетін, ертеңге сеніммен қарайтын азамат тәрбиелеу.Соған мүмкіндік жасалып отырғанын мақтан тұта отырып, ең басты бақытымыз –Тәуелсіздігіміздің шежіресіне көз жіберейік.

 

2-ші Жоба«Тәуелсіздік шежіресі».

1991 жылы 16 желтоқсанда ҚР-ның мемлекеттік тәуелсіздігі туралы Констиуциялық заң қабылданды.

1992 жыл. 4-маусымда ҚР мемлекеттік рәміздері қабылданды.

1993 жыл. 15 қазанда ұлттық валюта-теңгеміз дүниеге келді.

1994 жыл. Қазақстанның жаңа ордендері мен медальдары дүниеге келді.

1995 жыл.30 тамызда ҚР Ата Заңы қабылданды.

1996 жыл. Республика тәуелсіздігінің 5 жылдығы атап өтілді.

1997 жыл. Репрессия құрбандарының жылы.

1998 жыл. Еліміздің астанасы Алматыдан Ақмолаға көшірілді.

1999 жыл.Қазақ жерінде тұңғыш санақ жүргізілді.

2000 жыл.Мәдениетті қолдау жылы.

2001 жыл.Тәуелсіз ҚР 10 жылдығы.

2002 жыл. Білім жылы.

2003 жыл. Денсаулық жылы.

2004 жыл Ауыл жылы.

2005 жыл.Қазақстан білім беру жүйесінде 12 –жылдық білім жүйесіне көшу негіздері қабылданды.

2006 жыл. Қазақстанның ең үздік 50 елдің қатарына енудің жолдары ұсынылды.

2005-2015жылдар индустриялды-инновациялық даму бағдарламасы қабылданды.

 

Мұғалім:Балалар, бұл аталған шаралардың барлығы еліміздің тәуелсіздігін нығайтуға және болашаққа нық қадам басуға негіз салады.

3.     Венн диаграммасы.

Салыстыру.

Енді қазір Т.Рысқұлов пен Қ.Рысқұлбековты салыстырайықшы.Бұлардың арасында қандай ұқсастық, қандай айырмашылықтар бар?

          ( Салыстыру стратегиясы)

Ұқсастығы                                        Айырмашылығы                         

1.Қ.Т. Оңтүстік Қазақстаннан.        1.Тұрар қоғам қайраткері, Қ.-студент.                               

2.Тәуелсіздік жаршысы                  2.Т.44 жаста, Қ.21 жаста еді.

3. Қазақтың адал ұлдары           3.Т.Кисловодскіде, Қ.Алматыда ұсталды.

4.Қ.Т.Түрмеге қамалды.                     5.Т. үйленген, Қ. үйленбеген.

 

4.Жаңа сөздер:

Күрес-сражение

босқа –не зря

бостандық –свобода

өмірін -жизнь

 

5.Мәтінмен жұмыс

                                       

                    Тәуелсіздік жолында

Қазақ жерінің тәуелсіздігі өте ертеден басталады. Қазақ жерінде халық қамын ойлаған хандар аз болған жок. Қасым, Тәуке, Абылай хандар елін, жерін қорғап, шайқаста мерт болды. Демек, олар болашақ ұрпақтың бақыты, бостандығы үшін өз өмірлерін халқына арнады. Мұстафа, Тұрар, Әлихан халқының тәуелсіздігі жолында өз өмірлерін қиды.

1986 жылғы желтоқсан айында Орталық алаңға шыққан жастардың жан айқайы да елдің тәуелсіздігі үшін болған еді. Бұл елдің соңғы тәуелсіздігі үшін болған соңғы қантөгісі еді... Иә, қазақ халқы тәуелсіздігіне осындай елі үшін жаның қиятын ұлдарының арқасында жетті. Біздің міндетіміз-сол тәуелсіздікті берік қолда ұстап тұру.

 

6. Деңгейлік тапсырмалар.

1 топ.

1.     Синонимдер қатарын толықтыру, сөз тіркесін құру.

Ежелден, соғыс, шейіт болды, тәуелсіздік, өмір, соңғы.

Зат есімнің 5 тәуелденген формаларын теріп жазыңдар.

2       топ.

1.Антонимдік қатарын толықтырыңдар.

Аз, жау, өмір, соңғы, жастар, айтпаған

2.Етістіктің құрамын анықтаңдар.

Айтпаған, шайқасты,күресіп,ұстап тұру.

 

  7. Топтастыру.

- Ал, енді балалар ойымызды жинақтап қорытайықшы.

- Т.Рысқұлов  кім?

 

                                                         революционер

                                                        мемлекет басшысы

                                                        қоғам қайраткері

Т.Рысқұлов                                    жалынды патриот

                                                         саясаткер

                                                         қазақ халқының ұлы перзенті

 

-Рахмет, балалар!

-         Балалар,ертеден-ақ қазақ халқы өзінің қонақжайлылығымен белгілі болған.Келген қонақтарды дәмді тағамдармен қарсы алып, өлеңмен шығарып салған. Енді қазір біз Т.Бекболатовтың орындауында «Атамекен» әнін тыңдаймыз.

 

 

ІV. Үнтаспа. Б.Тілеухан « Атамекен»

V.Халық кешпейтін бір-ақ нәрсе бар:елдің қолына зарықтырып қонған бақыт құсынан –Тәуелсіздіктен айырылуды кешпейді.Сабағымызды қортындылай келе мен сендерге балалар, «Еліңнің ұлы болсаң, еліңе жаның ашыса, азаматтық намысын болса, қазақтың ұлттық жалғыз мемлекетінің нығайып-көркеюі жолында жан теріңді сығып жүріп еңбек ет. Жерің де, елің де иесі өзің екенін ұмытпа!»- деп Елбасымыз Н.Ә.Назарбаевтың сөзімен аяқтағым келеді.

ҮІ. Бағалау.

VІІ . Үйге тапсырма. Ой толғау «Тәуелсіздік жолында».

 

                                 

 

Сәлемәтсіздер ме, құрметті редакция!

Мен сіздерді Жаңа жылдарыңыз 2012 жылмен құттықтаймын.

Биылғы жылы  ұжымыңыздың шығармашылық табыстары молайып, шығар шыңдарыңыз, алар асуларыңыз көп болсын демекпін.

Мен сіздерге ашық сабақтың үлгісін жолдап отырмын. Соны журналымыздың келесі санына басуларыңызды сұраймын. Өзім осы журналға жыл сайын жазылып, әр нөмерін асыға күтемін.

Мен сіздерге журналға жазылғандығы жайында квитанцияның көшірмесін де салып отырмын.

Сәлем жолдаушы Қарағанда қаласының № 83 мектептің қазақ тілі мен әдебиет пәні мұғалімі Айжан Абдрасилова.