ЛАТЫН ЖАЗУЫ - ӘЛЕМДІК ӨРКЕНИЕТКЕ БАСТАР ЖОЛ

Қазақстан Республикасының Тұңғыш Президенті-Елбасы Н.Ә. Назарбаевтың «Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру» атты бағдарламалық мақаласында жаңа әліпбиге көшуге саяси шешім шығарылды. Бұл қазақ мемлекетінің стратегиялық дамуы үшін аса маңызды қадам болып саналады. Себебі тіл тәуелсіздігін қамтамасыз ететін жаңа әліпби тілдің ішкі иммунитеттік ресурстарын қайта қалпына келтіреді, сөйтіп ұлттық тілдің шеттілдік әсерді игеруінің жазудағы тетіктері қалпына келген тіл ұлттық сананы қалыптастырып нығайтушы әмбебап құрал ретіндегі қызметін толық атқара бастайды. Ұлттық сана – ұлттық бірегейліктің негізі, ұлттық бірегейлік – унитарлы мемлекеттің өзегі, мемлекеттің өміршеңдігінің маңызды параметрі. Демек жаңа әліпби реформасы – мемлекеттің стратегиялық дамуының аса маңызды үдерісі.

Сонымен латын графикасына көшудің стартегиясы мынадай болмақ:

- қазақ тіліне шет тілінен орыс орфографиясы бойынша енген сөздердің жазудағы тұрпаты өзгереді; олар бұрын түпнұсқа принципі негізінде таңбаланса, енді түпнұсқа және фонетикалық принциптердің үйлесімі негізінде таңбаланады, яғни ұлттық жазу жүйесіне сәйкес игеріледі;

- егер ғылыми сананы қалыптастыратын ғылыми стильдегі мәтіндерде кеңінен қолданылатын терминдік сөздердің дені тек орыс орфографиясы бойынша жазылатын сөздерден құралса, латыннегізді әліпбиде олар қазақ тілінің орфографиялық ережелеріне сәйкес жазылатын болады. Бұл ғылыми сананың ұлттық өзегінің күшеюіне септігін тигізеді;

- бұған дейін негізі донор тіл орыс тілі болса, жаһандану үдерісінің әсерімен бірте-бірте осы рөлге ағылшын тілі де орнығатыны ақиқат, олай болса жаңа әліпби негізіндегі емле ережелерінде ағылшын тілінен енген сөздерді игерудің тетіктері қалыптастырылады;

- кирилнегізді әліпби бойынша қалыптасқан емле ережелеріндегі бүгінге дейін толық немесе дұрыс кодификацияланбаған кейбір тілдік бірліктердің орфограммалары реттеледі;

- жаңа әліпбимен берілген қазақ мәтіндерінің халықаралық жазба кеңістігіндегі танымалдылығы, тартымдылығы арта түседі, себебі латын жаһанияттың әліпбиіне әрі «сапа» концептісінің репрезентантына айналып отыр.

                                 Акмарал Исмаилова

         №86 мектептің

 қазақ тілі мен әдебиеті пәнінің мұғалімі