ҚАРАҒАНДЫ ҚАЛАСЫНЫҢ «ТЕХНИКАЛЫҚ ЛИЦЕЙ» МЕМЛЕКТТІК МЕКЕМЕСІНІҢ ТҰЖЫРЫМДАМАСЫ.

 

     Лицей тұжырымдамасы оқу үрдісін жаңғыртуға, оның мазмұндық және құрылымдық жаңалануына бағытталған. Жұмыс істеу режимінен даму режиміне ауыстыру мақсатында, оқу үрдісін рессурстік қамтамасыз ету үшін жағдай жасау қажет.

     Лицейде білім беру үрдісінің мақсатын қайта мазмұндау жоспарланған нәтижелерді жаңадан қалыптастыруға жол береді. Оқу үрдісінің басты нәтижесі ретінде, лицей бітірушілерінің өз салауаттылығы, сонымен қатар  қоғам салауаттылығы үшін жеке жауапкершілік етуге дайын және қабілетті болуы қарастырылады. Лицейде оқу үрдісінің басты мақсаттары келесідей болуы тиіс:

1)      лицеистерде дербестік пен өзін өзі ұйымдастыра білу қабілетін дамыту;

 

2)      өз құқықтарын қорғай білу,құқтық мәдениеттің жоғары деңгейін қалыптастыру( негізге алынған құқықтық нормаларды білу және Қазақстан республикасының құқықтық жүйесінің мүмкіншіліктерін пайдалана білу);

3) ынтымақтастыққа дайын болу, жасампаздық қызметке қабілеттілігін дамыту; 

4) толеранттылық, басқаның ойына шыдамдылық; диалог жүргізе білу, мазмұнды компромистер іздей және таба білу.

          Лицей қызметінің негізгі нәтижесі- оқушылардың зияткерлік, коммуникациялық, ақпараттық және т.б. салаларда басты  құзыреттілігі. Бұнда оқу үрдісінің мазмұнында негізі орында коммуникативтік тұрады (халықаралық өзара түсіністік, табиғи-математикалық цикл, информатика)

Лицейдің тұжырымдамасының стратегиясы келесі мәселелерді шешуді болжайды: 

1) жаңа білім үшін негіз бола алмайтын, оқу жоспарларының пәндер мен мәліметтермен аса көп жүктелгендік  дәстүрінен арылу;

2) барлық пәндер білім берудің келесі кезеңіне қажет болуы тиіс және алдыңғы әлеуметтік және кәсіби қызметінде пайдалы болуы қажет;

3) білім беру стандарттарын лицеистердің денсаулығын сақтау жолында, мазмұнын ақылмен азайтуды қамтамасыз ете отырып, пайдалану;  

4) білім сапасын анықтау үшін, өлшеу жүйесін егізу  (лицей бітірудегі стандарттар);

5) білім берудің тәжірибелік бағдарлауы мен аспаптық бағыттылығын күшейту: 

а) лицеистердің іргелі және тәжірибелік білімдерін оңтайлы үйлесуіне қол жеткізу;

б) оқу үрдісінің  білімді меңгеруге ғана емес, сонымен қатар ойлау қабілетін дамытуға бағытталуы; 

в) фактілерді жинақтау емес, тәжірибелік дағдысын, рәсім мен технолгияны зерделеуді қалыптастыру 

г) әр түрлі практикумдарды, интерактивтік және ұжымдық жұмыс нысандарын кеңейту;

д) зерделенетін материалдарды күнделікті өмірдегі мәселелермен байланасытыру;

6) ақпараттарды талдау, өз бетінше оқудың тәжірибелік дағдыларын қалыптастыруды  кеңейтіп, оқыту әдістемесін өзгерту;

 7) лицеистердің өз бетінше жұмысын күшейту;

 8) лицейдің жоғары сыныптарында білім бағдарламасын таңдауға мүмкіндікті қаматамасыз ету(лицейдің жоғары сыныптарының бейінділігі)

 9) жоғары сатыға көтерілген сайын, оқу жоспарында міндетті сағаттар үлесін азайту;

  10)  өз бетінше жұмыс сағатын көбейту (рефераттау, жобалау, зерттеу және эксперименнтік қызмет); 

11) лицейдің барлық бітірушілеріне белсенді әлеуметтік бейімделуін қамтамасыз ететін білім беру және базалық дағдылар қалыптастыру;

12) лицей оқушыларын ақпараттық және коммуникациялық технолгияларды қолданудың негізгі бағыттары бойынша қажетті базалық дайындықпен қамтамасыз ету; 

13) білім сапасының, біліктер мен дағдылар көрсеткіштерінің әлемдік салыстырмалы жүйесіне көшуді жүзеге асыру;  

14) лицей бітірушілерін қазақ, орыс және ағылшын тідерінен, табиғи-математикалық цикл пәндерінен функционалдық сауаттылық деңгейінде біліммен қамтамасыз ету;

15) көп нұсқалық білім бағдарламаларын дамыту, лицеистердің ерекшеліктері мен қабілеттерін ескере отырып, оқытудың жеке бағдарламалары мен кестелерін құру жолымен білім беру үрдісін саралау мен жекелендіруді күшейту.

 Жаңа басымдылық ретінде бұл мақсаттарды ұсыну, дәстүрлі мақсаттардан бас тарту деген сөз емес, себебі олар жаңа  толықтыруларға ие болады да әлеуметтік белсенді, шығармашылы тұлға қалыптастырады. Білім берудің іргелілігін сақтаған  жағдайда, лицейде тәжірибелік, өмірлік бағыттылығы артады.

 

1.      ЛИЦЕЙ ТУРАЛЫ НЕГІЗГІ ЕРЕЖЕЛЕР

     Лицей-бұл білім берудің жоғары бейіндік деңгейіндегі орта жалпы білім беретін мекеме(табиғи-математикалық бейін).

  

     Лицей өз қызметін Қазақстан Респубикасы «Білім туралы» Заңына  және басқа да білім берудің нормативтік құжаттарына сәйкес жүзеге асырады.

 Лицей мәртебесінде 1991 жылдан бастап қызмет атқарады. Оның жаңа мәртебесін жобалау барысында, осы лицейдің бейіні табиғи-математикалық мандандырылумен анықталған тұжырымдамасы, жарғысы әзірленді. Лицей үздіксіз білім берудің біріңғай жүйесінің бір тармағы болып табылады және оқушыларға мемлекттік стандарттардан тыс және білімнің жалпы әлемдік деңгейінен кем емес, ҚР Конституциясымен кепілденген тегін білім алу құқығын жүзеге асыруға мүмкіндік береді.

Лицейдің дамуы төмендегілердің  негізінде  көзделеді:

1)      ұлттық және жалпы адами құндылықтардың диалектикалық бірлігі;

 2) демократияландыру, ізгіліктендіру, сонымен қатар оның рухани, мәдени-жасампаздық рөлін қайта жаңғырту;

Өскелең ұрпақты оқытуда бейінділік есебінен лицей ҚР мәдени-білім әлеуетінің дамуына және ұлттық зиялы қауымның қалыптасуына  айтарлықтай үлес қосып отыр .

Қазіргі заманғы кезеңде ҚР орта және жалпы білім берудің мақсаты шығармашылық әлеуетін серпінді әлеуметтік-экономикалық жағдайда, өзінің жеке өмірлік мүддесіне, сонымен қоса қоғам мүддесіне пайдалана алатын  жан-жақты дамыған тұлға тәрбиелеу болуы тиіс.( дәстүрді жалғастыру, ғылымды, мәдениетті, техниканы  дамыту, ұрпақтардың тарихи сабақтастығын нығайту).

Қазіргі заманғы жағдайда ҚР орта және жалпы білім берудің мақсаттары мен міндеттері төмендегідей болуы тиіс:

1) өз халқының және басқа да халықтардың дәстүрі мен мәдениетін құрметтей білетін, дені сау, рухани бай, жоғары адамгершілікті, білімді тұлға тәрбиелеуге ықпал ететін мектеп өмірінің жаңа түрін қалыптастыру;

2) азаматтылық, патриотизм, адамның құқықтары мен бостандықтарына құрмет, өзінің және қоғам алдында жауапкешілік сияқты қасиеттерді тәрбиелеу;

3) тұтас ғылыми көзқарас, эколгиялық мәдениет қалыптастыру;

4) ашық ақпараттық-білім беру кеңістігіне ену үшін боламдар жасау;

5) балаларды жан-жақты дамыту, тұлғаның өзін өзі іске асыруына ықпал ететін, олардың танымдық мүдделерін, шығармашылық қабілеттерін, жалпы оқу біліктерін, өз бетінше іздену дағдыларын дамыту.

 

 

2.      ЛИЦЕЙДІҢ НЕГІЗГІ МАҚСАТТАРЫ МЕН МІНДЕТТЕРІ.

 

Лицейде  білім берудің  мақсаты және мазмұны, сонымен қатар нысандары, әдістері мен оқу құралдары жаңа ұрпақ оқулықтарына және басқа да сапалы деңгейдегі оқу-әдістемелік құралдарға сәйкес, ұлттық, әлемдік, рухани, мәдени құндылықтар бірлігі негізінде қайта қаралуда.

Лицейдің негізгі мақсаттары мен міндеттері- ұлттық және жалпы адами құндылықтарды біріктіре отырып,  оқушылар тұлғасының жалпы мәдениетін тәрбиелеу, тұлғаның жан-жақты дамуына және оның әлеуметтік өзін өзі анықтауы үшін қолайлы жағдай жасау.

Осы мақсаттарды жүзеге асыру үшін лицей даму барысында келесі мәселелерді шешуі тиіс:

1)      дүние танудың және қоғамдық құбылыстардың ғылыми методологиясының негіздемелерін меңгерген, жеке басының және қоғамның мүдделерін үйлестіре білетін зияткерлік, адамгершіліктік және физикалық дамыған тұлғаның негізін қалау;

 2) оқушыларды туған халқының мәдениетіне жан-жақты тарту;

3) ұлттық рух  және  ұлттық абырой мен  мақтаныш сезімін дарыту, ана тіліне және басқа ұлттар дәстүрлеріне құрметпен қарау;

4) оқушыларда тұлғалық жетілу деңгейін қалыптастыру,  өзін өзі тәрбиелеуге, өз бетінше білім алуға  ықпал ету, білімін өздігінен жүйелі түрде толықтыруға және тереңдете түсуге тұрақты  тілегі мен білігін дарыту.

5) оқытудың жаңа ақпараттық технологияларын қолдана отырып, қазіргі заманғы компьютерлік техниканы қолдана білетін, жан-жақты білікті белсенді тұлға тәрбиелеу;

6) оқушыларды, оқытудың қолданбалы бағыттылығын күшейте отырып, адам, табиғат және қоғам туралы ең қажетті жалпы білім минимумымен қаруландыру.

7)оқушыларды, қабілеттері мен мүдделерін ескре отырып, кәсіп алдындағы және бастапқы арнайы дайындық алуын қамтамасыз ету үшін, саралай және жекелей оқыту принципін қолдана отырып, оқыту;

8) нарықтық экономика жағдайында, оқушылардың өзін-өзі іске асыруына қолдау көрсету, ҚР экономикалық даму ерекшелігін ескере отырып, ой және дене еңбегін ұйымдастырудың озық нысандарын кеңінен қолдау жолымен, олардың қабілеттерін дамыту;

9)қоғамдық өмірге еркін енуін қамтамасыз ету мақсатында,жас ұрпақты жалпы ұлттық және жалпы адами құндылықтарға баулу;

10) лицейдің халықтық педагоика үлгісінде, өз халықының ұлтық мәдениеті мен дәстүрін қайта жаңғыртуды шоғырландыру орталығы ретінде қалыптасуына ықпал ету;

11) оқушыларды өндірістің әр түрлі саласындағы, саяси, мәдени және экономикалық өмірдегі мәселерді оңтайлы шешу жолдарын таңдай білуге дайындау;

12)педагогикалық қоғамммен,(инновациялық мектептер), ата-аналармен сапалы жаңа байланыстарды дамыту, оқытудың озық технолгияларын қолдана отырып, оқушылардың оқу үшін жауапкершілігін арттыруға бағыттау.

ҚР орта және жалпы білім берудің мақсаттары мен міндеттерін жүзеге асыру төмендегілерді болжайды:

1)      тұлғаның толыққанды дамуы үшін қолайлы жағдайлар мен мүмкіндіктер жасау;

 2) мәдениет, экономика, техника және технология ғылымдары саласындағы  өзгерістерді көрсететін білім мазмұнын жүйелі түреде жаңартып отыру;

3) адамның рухани дүниесін қалыптасытыруды қамтамасыз ету үшін білім берудің мәдени дәйекті бағытылығы;

4) әлеуметтік өзгерістерге бейімделуі, тұрақты дәлелдері мен көзқарастарын қалыптастыруы, жеке жетістігінің және қоғамның озық  дамуына белсенді әсер етуі;

5) ғылыми білім жүйесін қалыптастыру, оларды тәжірибелік жұмыстың алуан түрлерінде қолдана білуі;

6) білім берудің үздіксіз жүйесін дамыту;

7) білім берудің деңгелері мен сатыларының сабақтастығы;

8) инновациялық қызметке қолдау көрсету;

9) білім беруді саралау мен жекелендіруді , балалардың өмірі мен денсаулығын қорғауды қамтамасыз ететін, білім беру мекемелерінің  түрлері мен үлгілерінің алуан түрлілігі және білім бағдарламаларының көп нұсқалылығы;

10) инновациялық қызметке қолдау көрсету;

11) білім беруді ақпараттандыру және компьютерлеу, ақпарааттық телекоммуникациялық технолгиялардың ең жаңа құралдарын меңгеру;

12) дистанциялық оқытуды дамыту;

 13)жаңа үлгідегі мектептердегі  дарынды балаларымен жұмыс жүйесін жетілдіру;

14) болашақта жеке жұмыс жасайтын жалпы білім беру сатыларын енгізу;

15) денсаулық мүмкіндіктері шектеулі балалар және психолгиялық-педагогикалық түзетуге мұқтаж балар үшін білім беру мекемелерінің қызмет  аумағын кеңейту және сапалы жаңарту.

 

3.ЛИЦЕЙ ҚҰРЫЛЫМЫ.

Лицей бала дамуының  негізгі екі жас кезеңіне сәйкес -  жеткіншек, жасөспірім- екі негізгі сатыдан тұруы тиіс: 1-саты 7-9(7-10) сыныптар, 2-саты 10-11(11-12)сыныптар.

Әр сатының міндеттері ҚР жалпы орта білім стандарттарына, ҚР жалпы олрта білім беру мектептерінің даму тұжырымдамасына, ҚР жалпы орта білім мазмұнының тұжырмдамасына және жалпы орта білім берудің мемлекттік негізгі оқу жоспарына сәйкес, көрсеткіштерінде белгіленуі тиіс,

Бірінші саты толық емес орта білім алу үшін база блуы тиіс (болашаққа). Бірінші сатыда төмендегілер жүзеге асырылуы қажет:

1)      жалпы орта білімнің негізін қалау;

 

2)      оқушы тұлғасының қалыптасуы мен дамуын қамтамасыз ету;

 

3)       оқушылардың бейімі мен қабілеттерін ашу, лицеистердің мүдделерін іске асыру;

 

4)      Лицеистерді өздерін ққызықтыратын ғылымдарды зерделеуге дайындау.

Бірінші сатыда, әр пәннің мазмұны негізі базалық білім деңгейінде логикалық аяқталған, пәндік құрылым сақталуы қажет.Оқушыларға міндетті пәндермен қоса, олардың бейімдеріне қарай және ата-аналарының мүддесіне сәйкес, таңдаулары бойынша факультативтік курстар ұсынылуы тиіс ( болашақта саралай және жекелей оқыту мақсатында).

Екінші саты лицеймен арнайы орта немесе жоғары оқу орынының арасындағы сабақтастықты жүзеге асыруы, сонымен қатар бастапқы кәсіби дайындықтың негізін салуы тиіс.Бұл лицейде оқытудың бағыттылығын құруға және тұтас ұйымдастыру құрылымын ұйымдастыруға мүмкіндік береді. Екінші сатыда лицеистердің мүдделерін ескере отырып, саралау негізінде табиғи-математикалық бағыт бойынша оқыту қажет.

Лицейдің тұжырымдамасы төмендегілерді жүзеге асыруға мүмкіндік береді:

1)      оқушылардың зияткерлік және жалпы мәдени деңгейін дамытуға жағдай жасау;

 

2)      таңдаған бағытында ерте мамандануға және білімін тереңдетуге мүмкіндік береді;

 

3)      әрі қарай жо,ары оқу орынында білімін жалғастыруға негіз болады.

 

Бірінші сатыда тұлғаның әлеуметтік қарқынды дамуы және адамгершіліктік нормалары қалыптасуы басталады. Лицеист алдына тұлғалық маңызды мақсаттар қояды, әртүрлі қызметтер саласындағы  бастапқы бағыттарында көрініс табатын,  кәсіби мақсаттары пайда болады.Бірінші саты лицеистерге пәндік-тәжірибелік, танымдық және рухани қызметттің алуан түрлерінде білім, білік және дағдылар меңгеруге жағдай жасайды.

Екінші саты әлеуметтенудің неғұрлым жоғары деңгейін қамтамасыз етеді,жас шебінде  азаматтық құқықтардың кеңеюіне және заңды жауакершілгі тууына сәйкес келеді.Екінші сатыда оқу қызметінің дамыған нормалары негізінде лицеистердің өзін өзі дамыту механизмдері және теоретикалық ойлаудың жалпы тәсілдері қалыптасады, ғылыми таным әдістерін меңгеруе бастайды, кәсіптік және танымдық талғамдары пайда болады және қызметтің әр түрлі салаларында бастапқа бағдары жүзеге асады.

Лицеистердің жеке мүмкіндіктері мен қабілеттерін ескере отырып, бейіндік оқыту жүзеге асырылады.

Екінші сатыда табиғат жүйесі, қоғам, адам туралы білімді меңгеру негізінде, лицеистерде тұтас дүние танымдық көзқарасы қалыптасады, болашағы және өз мақсатына жету жолдары жобаланады, өз білімі мен кәсіби мүмкіндіктерін шын бағалай алатын және әрі қараай білім алу мен кәсіби өзін өзі анықтау жолдарын белгілей алатын, қоғамдық өмірде өз орынын табуға құлшынысы пайда болады. Екінші сатыда оқыту бейіндік саралау, оның ішінде жеке білім беру бағдарламалы негізінде құрылады.

Бейіндік оқыту келесі нысандарды жүзеге асыра алады: бейіндік сыныптар, топтар және басқа да нысандар. Бейінді анықтау лицеистердің танымдық мүдделері мен қабілеттері негізінде, сонымен қатар лицеистердің мүдделік және қабілеттік мүмкіндіктерін ескере отырып, сондай-ақ педагогикалық ұжымның мүмкіндіктерін есепке ала отырып, жүзеге асырылады.

Осылайша, лицейдің педагогикалық қызметінің бірінші және екінші сатылары жалпы орта білім мектептерінен оқытудың логикалық аяқталуымен, көп нұсқалылығымен, деңгейлік және бейіндік саралануымен, жекелендірулігімен және тәжірибелік-бағыттылығымен ерекшеленеді.

 

4.ЛИЦЕЙ ТҰЖЫРЫМДАМАСЫН ЖҮЗЕГЕ АСЫРУДЫҢ НЕГІЗГІ ЖОЛДАРЫ МЕН ШАРТТАРЫ.

Бізбен ұсынылып отырған тұжырымдама келесі жағдайларда жүзеге асырыла алады:

1)      лицей жарғысы негізінде арнайы құқықтық негідемеде;

 2) лицейдің материалдық-техникалық базасын бюджеттік және бюджеттік емес қаржыландыру есебінен;

3) лицейдің білім беру үрдісін ғылыми-педагогикалық оқу-әдістемелік қамтамасыз етуде;

4) лицейдің жаңашыл мұғалімдерінің жалпы және жеке пәнді тұжырымдамалары негізінде БКИ мен ПРО бірлесе отырып, оқу-әдістемелік бағдарламалар әзірлеуде;

5) Білім және БКИ мен ПРО бірлескен талаптары бойынша педаггикалық кадрлар дайындауда;

6) Педагогтардың әлеуметтік мүдделерінің мемлекетпен  және қоғаммен қорғалуында;

7) лицейді  демократиялық басқаруда;

Жоғарда көрсетілген шарттар төмендегілер есебінен жүзеге асырылады:

1)лицей мұғалімдерінің кәсіби шеберліктерін үнемі арттырып отыруда;

2)педагогикалық және психолгиялық ғылымдардың методологиялық негіздерін және санаттарын игеруде;

3) жаңа психолгиялық-педагогикалық терияларды қолдануда.

Бұнда мұғалімдер мен лицей оқушыларының өзара қарым-қатынастары педагогикалық ынтымақтастық негізінде құрылуы тиіс, яғни мұғалімдер білімді жеткізіп және оның меңгерілуін талап етіп қана қоймай, сонымен қатар лицей оқушыларының өз бетінше ойлана білуін қалыптастыратын іздену-зерттеу қызметі деңгейіне көтерілуі тиіс.

Лицей мұғалімі зияткер, лицеистерге белгілі адамгершілік нормалардың үлгісі болуы тиіс, ғылыми және әдеби тілді жетік меңгеруі, өзін ұлттық және әлемдік мәдениеттердің рухани құндылықтарымен байытуы тиіс.

Лицей білім беру үрдісінің мазмұны лицеистерде өркениетті, демократиялық қоғамның азаматының нагіздерін қалауы тис, яғни:

1) диалектикалық әлемтану негіздері ретінде заманауи ғылыми білмдер жүйесін меңгеру;

2) жаңа ақпаратты өзбетінше қабылдай білу, бағалай және шешім қабылдай білу қабілеттері;

 3) кезкелген практикалық жағдайларды шығармашылық түрде талдай білу;

4) рухани-адамгершілік байлықтарының көзі болып табылатын:

а)мемлекеттік тілді білу;

 

 б) ұлтаралық қатынас тілін білу;

в) өз халқының және басқа халықтардың тарихын, мәдениетін және дәстүрлерін құрметтеу;

5) өзінің физикалық денсаулығын өз бетінше жетілдіре білу;

6) эстетикалық көзқарастарын қалыптастыру;

7) әлеуметтік белсенділік пен азаматтық жетілегендігін көрсете білу.

Лицей тұжырымдамасының ең негізгі  бағыттары төмендегідей деп санаймыз:

1)      білім беру үрдісі мазмұнын оқушылардың қазіргі заманғы басты құзыреттерінің серпінді құрылымына сәйкестендіру;

 2) лицеистерді оқыту мен тәрбиелеуде басты назарды шығармашылық ойлау мен еңбек етуге аудару яғни оқыту, қарым-қатынас жасау, жұмыс барысында адамгершілік сезімдерін тәрбиелеу және дамыту;

3)лицеистерде өз бетінше білім алу және оны тәжірибеде қолдана білу қажеттілігін тәрбиелеу, оқудың әр түрлі саласында өз қабілеттерін түсіну және ашу барысында пайда болған жағымды сезімдерін бекіту, оларға әлеуметтік рең беру:

4) лицеистерді оқыту үрдісін әр жас кезеңінде  негізгі психолгиялық жаңалық   аумағында  өрістету:

5) лицеистерді  танымның ғылыми тәсілдеріне мақсатты бағытталған және жүйелі түрде тарту.

 

5. ҚҰРАМЫ МЕН ҚҰРЫЛЫМЫН ЖАҢАРТУ.

ЛИЦЕЙДЕГІ БІЛІМ МАЗМҰНЫ.

Лицей тұжырымдамасындағы білім мазмұнының құрамы мен құрылымын жаңартуда біз,мұғалімдерге лицеистерде ғылыми көзқарас қалыптастыруға,ғылымның құндылықтарын, сонымен қатар лицеистерге өмір бойы қызмет ететін ұлттық және жалпы адами мәдениеттерді меңгеруге қол жеткізетін  білімнің, тәжірибелік білік пен дағдылардың  тиімді көлемін анықтаймыз. Бұнда метеп бітірушілерге стандартты емес ойлауды, жағдайдың өзгеруінде жылдам шешім қабылдай білуді талап ететін болашақ қызметінде және нарық жағдайында теоретикалық білімін қолдана білуді талап ететін  білімнің, білік пен дағдылар жүйесі нақты анықталады.

Лицейдегі білім мазмұны лицеистердің зияткерлік әлеуетін, физикалық және адамгершіліктік-эстетикалық қабілеттерін дамытуды қамтамасыз ететін ғылыми білім, білік және дағдылар жүйесі болып табылады.

Лицей білім мазмұнының жаңару методологиясы лицеистердің танымдық үрдісінің философиялық теолриясынан туындайды. Білімнің құрылымы мен мазмұны динамикалық жүйе ретінде методолгиялық, функционалдық және мақсатты позицияларда лицей әкімшілігімен талданады. Мысалы, методолгиялық позициядан біз диалектиканың қайшылықтар туралы ережесін,  теоретикалық көзқарас пен оқу пәндері деңгейінде білім мазмұнын құрда лицейдегі білім үрдісінің қозғаушы күші ретінде қолданамыз.         

 Лицейде білім мазмұнының құрамы мен құрылымын жаңарту тек қоғамдық қажеттілік емес, сонымен қатар лицеистердің білімдерін жоғары оқу орынындарында жалғастыру үшін қажет. Сондықтан лицейдің білім мазмұнын жаңарту үшін лицеистер тұлғасының шығармашылық қызметі концепциясының басымдылығына көңіл бөлуіміз қажет, яғни бұнда лицеистердің жек ерекшеліктері,  олардың мүдделері, биологиялық-генетикалық көрсеткіштері, қабілеттері, денсаулығы мен психикасы  ескерілуі тиіс.

Лицейдің оқу үрдісін лицеистердің белсенді қызметі негізіндегі оқу субьектілері ретінде жаңарту қажет, яғни лицеистер өз қызметінің мақсаттары мен маңызын түсінуі тиіс, осы мақсаттарға жету үшін қажетті біліктері мен дағдылары болуы тиіс. Бұл мақсат үшін лицей тұжырымдамасында біз төмендегілерді ұсынамыз:

1)      рухани әлеует есебінен қызмет және даралық субьектісі ретінде, лицеистердің мақсатты, жүйелі түрде дамуы үшін жағдай жасау;

 2)  оқыту барысында таңдау құқықтарына мүмкіндік беретін қандайда бір білімді таңдауда және меңгеруде лицеистердің белгілі деңгейін қалыптастыруы;

3) бір адам екіншісін өзі сияқты құндылық ретінде қабылдайтын нәтижелі диалог жүргізуге негізделген ынтымақтастық педагогикасының ізгілік қарым-қатынасын құру;

4) ұлттық және әлемдік мәдениетке бағыттау жолымен білім мазмұнынын терең ізгілендіруді қамтамасыз ету, лицеистердің адамгершіліктік-эстетикалық тұлғасын қалыптастыру;

5) жаратылыстану пәндерінің мазмұнын интеграцияланған пәндермен байыту;

6) психолгиялық білімнің бастапқы негіздерін қалыптастыру;

7) білім мазмұнының көпнұсқалығы және көпнұсқалығы емес арасындағы гуманитарлық мәдениеттің ғылыми-жаратылыстану мәдениетімен диалектикалық бірлігін қамтамасыз ету;

8) лицеистердің оқу жүктемелерін тұрақтандыру (регламенттеу).

 

6. БІЛІМ МАЗМҰНЫН АНЫҚТАЙТЫН НЕГІЗГІ ПРИНЦИПТЕР.

Лицейдегі білім мазмұнын қалыптастыру барысында негізгі ұйымдастыру-әдістемелік бағыттары келесідей:

1) жалпы білімнің негізгі және озық компоненттерін анықтау жолымен білім мазмұнын  блоктар және пәндер деңгейінде басымдау принциптері;

2) пәнаралық және пәнішілік байланысты жүзеге асыру негізінде ғылымның ғылымаралық есебінің (оның ықпалдасуы мен саралауы) принциптері;

3) оқушыларды қоршаған орта туралы біліммен қаруландыратын, табиғатқа және бүкіл тіршілік иесіне жауапкершлік сезімін, күнделікті өмірде табиғатқорғау тәртібін қалыптастыратын білім, білік дағдыларын тәрбиелейтін білім мазмұндарын экологияландыру принциптері;

4) оқыту мен дамытудың политехникалық бағыттағы сан алуан тәжірибелік өзара байланысын жүзеге асыру принциптері;

5) жалпы адами мәдени құндылықтармен бірге өз халқының, ұлтының мәдени-тарихи құндылықтарын тану сабақтастығының принциптері;

6)мемлекттік тілді және басқа да халықаралық қарым-қатынас тілдерін білу құндылықтарының тәжірибелік принципі;

7) республиканың әлеуметтік-экономикалық даму факторларының принципі.

Білім мазмұнын жаңартудың  жоғарыда атап өтілген көпдеңгейлілігі лицейде білім үрдісінің мазмұндық және іс жүргізу жақтарының бірлігі есебінің негізінде жүзеге асырылады. Бізбен қолданылып отырған құрылмдаудың жеті принципі лицейдегі білім берудің құрамы мен құрылымын қатесіз анықтауға мүмкіндік береді. Лицейде білім мазмұнының құрлымдық бірлігін қамтамасыз ету, қоғамның қазіргі заманғы инновациялық мектептерге және білім мазмұнының жаңартылуына деген сұранысын қанағаттандыруға бағытталған принциптер негізінде жүзеге асырылады.(1-4 принципі). Лицейде 5-7 принциптерін пайдалану қоғамның білім мазмұнына деген талаптарының ерекшеліктерімен белгіленеді. Лицейде ақпараттық технолгияларды енгізу білімнің жаңа мазмұнын кезеңдеп қалыптасытруға қол жеткізеді. Бұнда лицейдегі білімді ізгіліктендіру мен демократтандырудың басты факторы оқытуды саралау және жекелеу болып табылады.

                                

          7. ЛИЦЕЙДЕГІ  БІЛІМ МАЗМҰНЫНЫНЫҢ ҚҰРАМЫ МЕН ҚҰРЫЛЫМЫ

 Лицейде білім мазмұнын қалыптастыру үрдісі,  нәтижесі үш деңгейге сәйкес келетін бірнеше деңгейде өтеді:

1) білім мазмұнын  қалыптастырудың жалпы теретикалық ұсынысы;

2) оқу пәндері немесе оқу пәндері циклдері;

3) оқу материалы.

Лицейдегі білім мазмұнының әр кезеңі жүйе ретінде қаралады және құрамымен, құрылымымен және мазмұнының элементтері және  бірліктерімен мазмұндалады.

Лицейде білім мазмұнын құрудың бірінші деңгейінде оның құрамы, құрылымы және міндеттері анықталады. Екінші кезеңде білім мазмұнының көлемі  және оқу жоспарында көрсетілетін мазмұнының элементтері мен бірліктерінің арақатынасы нақтыланады. Білім мазмұнының элементтері мен бірліктері ретінде біз оқу пәндері мен оқу пәндерінің циклдерін қараймыз.

Ғылыми білмдердің, біліктер мен дағдылардың пәндік құрылымы және лицеистердің қызметінің тұлғалық құрылымы, лицейлік және жалпы білімдік пәндер жиынтығын анықтау заңдылығына сәйкес, білім мазмұнының пәндік құрылымында көрініс табады.

Лицейдегі ғылыми білімнің пәндік құрылымы білім мазмұнына оқу пәндерінің әр түрлі кешендерін енгізуді қарастырады. Таиғи-ғылыми білімдер математика, физика, химия, биология, география пәндерінің негізін құрайды.

Адам қызметінің белгілі түрлеріне арналған пәндер кешеніне сызу, еңбекке баулу, тілдер жатады.

Қызмет құрылымына сәйкес, ғылыми білімнің жүйесі және білім компоненттері лицейдегі білім мазмұнынының келесі құрамын міндеттейді:

1) тілдерді тану және үйрену;

2) математика мен информатиканы тану;

3) физиканы, химияны, биологияны, географияны зерделегенде әлемді және адамды тану;

4) тарихты зерделегенде қоғам мен адамды тану;

5) еңбек пен дене шынықтыру сияқты пәндерді зерделегенде, шындықтың өзгеруі мен тұлғаның өзін-өзі жетілдіруін тану;

6) әдебиет пен сызу пәнін зерделегенде өнер салаларының әр түрлі қалыптарын тану;

Лицейдің  жұмыс тәжірибесі көрсеткендей, ғылыми көзқарастың негіздерін меңгеру және әлем көрінісінің тұтастығының қалыптасуы,  құбылыстар мен факторларды тақырыптық-синтетикалық зерделеуден, оқушылардың білімді жалпы интеграцияланған әлем көрінісі базасында жүйелі түрде меңгеруге көшуімен қамтамасыз етіледі.

Лицейдің білім беру жұмысының талдауы, бұл тенденцияны лицейдегі білім мазмұнын сапалы түрде жаңартудың белгісі ретінде, қажетті ғылыми білім синтезіне, әлемтану ұғымдарына, тәжірибелік біліктерге жетудің, қайталаудан, шашырандылық пен  жүктеменің шамадан тыс болуынан арылудың құралы ретінде қарауға  мүмкіндік береді.

Сондықтан, біз  лицейде оқу пәндерін, жекеленген оқу пәндерінің оқшауландырылуын еңсеруге бағытталған, білімді, біліктер мен дағдыларды ықпалдастыру, қорытындылау курстарын, ықпалдастырылған кешендерді немесе пәнаралық кешендерді, немесе пәнаралық мәселелі блоктарды  қолдану негізінде зерделеу мақсатқа сай деп санаймыз.

Лицейде білім беру жұмысы неғұрлым алғыр және білім алуға мүдделі оқушыларға оқытудың тұлғалық-бағыттылық  жүйесін құруға бағытталған.

Лицейдің мақсаты- жоғары оқу орынына дейінгі классикалық білімді жаңғырту, оқушылардың адамгершіліктік, эстетикалық және физикалық дамуына, олардың қабілеттерін, мүдделері мен бейімдерін дамыту үшін, оқушылардың кеңінен білім алуына және жеке шығармашылық сұранымдарын жүзеге асыруға бағытталған жағдай жасау.

Лицей мұғалімдеріне жоғары талаптар қойылады, атап айтқанда:

1) жоғары кәсібилік,  яғнибарлық курстарда лицей мұғалімдерімен құрылған авторлық бағдарламалар бойынша оқыту.

2) шығармашылыққа, ғылыми-зерттеу, эксперименттік жұмыстарға, яғни ұйымда немесе білім беру үрдісінде болсын, стереотиптер мен педагокалық догмалардан еркін болу;

3) материалды интеграциялы түрде ұсынуға, оны бір жүйеге келтіруді қамтамасыз ететін, жоғары жалпы мәдениет, кең эрудиция және адамдарға ізгілікпен қарау, сол арқылы лицеистердің түйсігінде  әлем көрінісінің тұтастығын қалыптастыру.

4)психологиялық –педагогикалық әдістемелер мен технологиялардыың кең жиынтығына кәсіби ие болу, яғни оқу және тәрбие үрдісін ұйымдастыруда нақты жекелей қарауды жүзеге асыруды қамтамасыз ететін  жоғары психологиялық-педагогикалық дайындық.

5), педагогикалық ұжымның  оқу үрдісінде қазіргі заман талаптарын жүзеге асырудың жаңа жолдарын іздегуе бағытталған өзекті мәселелрді талқыға салатын, шығармашылық есептер беру арқылы қызметке өз бетінше талдау жасау