Оқушылардың оқу материалын қабылдауда жас және жеке ерекшеліктері

     Оқу материалын қабылдауда оқушылардың жас және жеке ерекшеліктерін ескеруге тырысыңыз. Біз оларды жас санаттары бойынша ұсындық.

Бастауыш мектеп жасындағы балалар үшін:

     Кіші мектеп жасы физикалық дамудың маңызды ерекшеліктерімен сипатталады (бас сүйегінің қатаюы, бас сүйек жіктері пісіп жетіледі, қаңқаның қатаюы жалғасады). Сондықтан баланың компьютерде дұрыс отыруына көз жеткізіңіз (арқасы бүкіреймей түзу отыруы керек).

     Сондай-ақ, бұлшық ет күшінің жоғарылауы және моториканың дамуы бастауыш сынып оқушыларының үлкен қозғалғыштығын, олардың жүгіруге, секіруге, өрмелеуге деген ұмтылысын және ұзақ уақыт бір қалыпта бола алмауын түсіндіреді. Дене шынықтыру минуттарын өткізіңіз, онымен жылы уақытта терезе немесе желдеткішті ашып сабақ оқумен айналысыңыз, ал салқын ауа райында бөлмені жиі желдетіп, таза ауаның жеткілікті болуын қадағалаңыз.

       Есіңізде болсын, оқушы кенеттен тұйықталып немесе әдеттегіден тыс белсенді бола бастаса, зерттелетін материалды күшпен меңгере бастаса, ұмытшақтықтан зардап шегетін болса және оқу үлгерімінің сапасы төмендесе, барлық осы қиындықтың себебі кейде физикалық бұзылулармен және денсаулығының нашарлауымен байланысты болуы мүмкін. Мұндай жағдайларда сіз уақтылы дәрігерге хабарласуыңыз керек.

       Бастауыш сынып оқушыларының оқу жұмысын сәтті ұйымдастыру олардың ерікті зейінін дамытуға және қиындықтарды жеңуде ерікті күш-жігерді қалыптастыруға үнемі қамқорлық жасауды талап етеді. Осыған байланысты К. Д. Ушинскийдің көзқарасы әлі күнге дейін өзекті болып отыр: «…есіңізде болсын, оқу кезінде бәрі қызықты бола алмайды, бірақ, әрине, көңілсіз заттар бар және олар болуы керек. Оқушыға тек өзіне қызықты нәрсені ғана орындауды емес, сонымен қатар өз міндетін орындау мақсатында да істеу керектігін үйретіңіз».

Орта буын оқушылары немесе жасөспірімдер үшін:

     Орта буын оқушыларының немесе жасөспірімдердің ата-аналары бұл балалық шақтан жастық шаққа есею кезеңі екенін білуі керек. Физикалық дамуда жүрек-тамыр жүйесі белсенді дамиды. Жүрек тез өседі, тамырлардың дамуы біршама артта қалады, бұл жеке органдар мен жүйелерге қан жетіспеушілігіне, қан қысымының жоғарылауына және осыған байланысты бас ауруына әкеледі.

Сондықтан жасөспірімдердің жүрек-қан тамырлары мен жүйке жүйесін барынша сақтап, оқу үлгерімінің төмендеуі кезеңінде оқуда ерекше сезімталдық таныту және көмек көрсету керек, сонда оқудағы кездейсоқ сәтсіздік оқуға деген қызығушылықты жоймайды. Жасөспірімдерде дүние тануда, танымдық іс-әрекеттерінде айтарлықтай ілгерілеу байқалады.

    Бастауыш сынып оқушыларынан айырмашылығы, олар енді зерттелетін объектілер мен құбылыстардың сыртқы қабылдауымен қанағаттанбайды, бірақ олардың мәнін, себеп-салдарлық байланыстарын түсінуге тырысады. Зерттелетін құбылыстардың терең себептерін түсінуге тырысып, олар жаңа материалды зерделеу кезінде көптеген сұрақтар қояды, алға қойылған ережелер мен сенімді дәлелдерді талап етеді. Сондықтан мұғалім ұсынған порталдардағы зерттелетін материалдарға балама қосу ұсынылады. Мысалы, zhastar.org, openu.kz, proektoria.online, www.lektorium.tvпорталдары.

   Сонымен қатар, орта буын оқушылары абстрактілі (түсінікті) ойлау және логикалық есте сақтау дамиды. Сондықтан оқу процесіне проблемалық сипат беруге назар аудару, жасөспірімдерді проблемаларды өздері табуға және тұжырымдауға үйрету, олардан аналитикалық және синтетикалық дағдыларды, теориялық жалпылау қабілетін дамыту өте маңызды. Сондықтан «Неге бұлай болып жатыр?» деген жай сұрақ қоя салмай, «Бұны қалай жетілдіру керек? », «Бұл маған не береді?»деп ойлана білуі керек.

   Оқушылар 4- тоқсанда қашықтықтан оқыту бойынша Ы.Алтынсарин атындағы ҰБА жүргізген сауалнама барысында оның маңызды артықшылықтарын атап өтті: топ алдына шығып жауап берудің қажеті жоқ, мұғалім бағаны сыныпта айтып түсініктеме бермейді, тапсырмалар жеке орындалады.

   Бұл жасөспірімдердің айтарлықтай жас ерекшелігіне байланысты: жолдастар арасында өзінің қадір-қасиеті мен беделін көтеруге деген ұмтылысы. Мұның негізгі жолдары - жақсы оқу, әлеуметтік белсенділік, белгілі бір қызмет түрлеріндегі қабілеттердің көрінісі, сыртқы сүйкімділік және т. б. Егер жасөспірім ұжымда лайықты орнын ала алмаса, ол осы жағдайға күйінеді. Бұл жағдайда қашықтықтан оқыту оқушылардың сыныптастарымен қарым-қатынасын ойлап қобалжуын азайтады және оларды оқуға ден қоюға бағыттайды.

 Жоғары мектеп жасындағыларға арналған:

     Ересек мектеп жасы – бұл физикалық және психикалық жетілудің басталуымен сипатталатын ерте жастық кезең. Танымдық іс-әрекетте абстрактілі ойлау, зерттелетін объектілер мен құбылыстардың мәні мен себеп-салдарлық байланыстарын тереңірек түсінуге деген ұмтылыс басым мәнге ие. Сондықтан, осы жаста зерттеу жобаларына, тәжірибелерге, эксперименттерге, деректі фильмдерге, ғылыми жаңалықтарға көбірек көңіл бөлген жөн. Мысалы «Дарын» республикалық ғылыми-практикалық орталығының сайттарына – daryn.kz, сайт IQanat.kz, arzamas.academy, 4brain.ru.кіруді ұсынуға болады.

    Ересек мектеп оқушыларында көбінесе сезім мен ерікті процестерді дамытады. Атап айтқанда, қоғамдық-саяси оқиғаларға байланысты эмоциясы күшейе түседі және саналы болады. Сондықтан рухани-адамгершілік, азаматтық, патриоттық тәрбиеге көбірек уақыт бөліп, тиісті пікірталастар өткізген жөн.

     Жоғары сынып оқушыларының айтарлықтай ерекшелігі – алдағы өмірлік мақсаты және мамандық таңдауға байланысты олардың санасы мен сезімдері өткірлене түседі. Сондықтан ата-аналар оқушыларға кәсіби бағдар бойынша онлайн-тестілеуден өтіп, тиісті сайттарды зерделеуді ұсынуы керек. Мысалы: https://bagdar.kz, https://bilim.kz/professional, https://testometrika.com, https://www.profguide.io, https://navigatum.ru/, https://profilum.ru.

Бұдан басқа, олар үшін ЖОО-ға түсуге байланысты ұлттық тестілеудің ресми сайты http://www.testcenter.kz/арқылы ҰБТ-ға дайындықты бастаған жөн.

      Осылайша, ата-аналар қашықтықтан оқыту кезінде оқушыларды психологиялық және мазмұнды түрде қолдау жасап отыруы керек. Сонымен қатар, бұл кезеңді уақытша қолайсыздық ретінде емес, IT саласында ашылатын мүмкіндіктер және жаңа дағдыларды игеру мүмкіндігі ретінде қарастыру қажет. Білім алушылардың осы форматты қабылдауы ересектердің көңіл-күйіне және қашықтықтан оқытуға деген көзқарасына, ал болашақта оларды сәтті оқыту мен цифрлық әлемде ілгерілетуге байланысты.

  АҚПАРАТТЫ ДАЙЫНДАҒАН: №77 МБК-нің қауіпсіздік командасы

Қашықтан оқу жағдайында баланың күн тәртібі мен жұмыс орнын ұйымдастыру ерекшеліктері

1. Үйде балаға арналған арнайы жұмыс орнын  дайындаңыз.

Оқудың барлық кезеңінде оқушының жұмыс орнын тек оқу үшін пайдаланған жөн, сонда балада оның мектепке ұқсастығы артады. Мұнда барлық үй және тұрмыстық заттарды алып тастау керек, тек оқу құралдарын, оқулықтар мен компьютерді қалдыру керек. Жұмыс үстелінің өзін терезенің жанына жақын орналастырған дұрыс. Табиғи жарық денсаулық үшін маңызды. Егер мұндай мүмкіндік болмаса, онда жарықтың дұрыс түсуін қадағалаңыз: пернетақтаға жарық жоғарыдан түсуі керек.

2. Баланы қашықтықтан сабақ оқу кезінде тек тиісті классикалық  киіммен отыруға үйретіңіз.

     Балаңызға пижамамен немесе үй киімімен сабақ оқуына жол бермеңіз, бұл жұмыс атмосферасына кедергі келтіреді.

      Бала сабақ оқитын бөлмеден барлық тітіркендіргіш және алаңдататын заттарды алып тастаңыз. Егер смартфон қолжетімді жерде болса, тіпті өшірулі болса да, бала смартфон басқа бөлмеде тұрған жағдайға қарағанда математикалық есептерді әлдеқайда нашар шешетіні тәжірибе жүзінде дәлелденген.

3. Күнді жоспарлаңыз, баланың сабақ кестесін жасаңыз.

Мектепке барған кезіндегідей күн тәртібін ұстануға тырысыңыз. Сабақтың басталу  уақыты, түскі ас, үзіліс және сабақтың аяқталу уақытын күн тәртібін жасағанда назарда ұстаған жөн. Оқушының көз алдында жоспарланған кезеңнің аяқталуын белгілейтін сағат пен таймер болуы маңызды.

4. Үзілістерді ұмытпаңыз: сабақ арасында 5-10 минут және әр 2-4 сағат сайын 30 минут.

Осы ұсыныстарды сақтау күнделікті оқу жұмысының нақты жоспарын жасауға, балаларды ережеге және тәртіпке үйретуге мүмкіндік береді.

Ата-аналарға  білім беру процесін сүйемелдеу бойынша ұсыныстар

1. Сабырлық сақтаңыз.

Ең алдымен сабырлық сақтаңыз. Сабырлы ата-аналардың балалары да байсалды болады. Балаға байсалды эмоционалды жағдай жасауға тырысыңыз: бұл оның мазасыздығын азайтады. Өйткені, бала да қобалжиды!

2. Балаңыз оқитын білім беру платформаларымен танысып, оларға тіркеліңіз.

Қазақстанда ең танымал платформалар – Білімал, Bilimland, Daryn.Online.

3. Тапсырманы орындаудың оңтайлы мерзімін белгілеңіз және баланың оны ұстануын қадағалаңыз.

Бүгін не істеу керек, нені кейінге қалдыруға болатынын белгілеңіз. Көлемді тапсырмаларды  кешке және ертеңгі күні таңертең орындау үшін екіге бөліңіз.

4. Мұғаліммен байланыста болыңыз, егер түсінбеген мәселеңіз болса, мұғалімге сұрақтар қойыңыз.

Баланың жетістіктерін жазыңыз! Бұл оны ынталандыруға көмектеседі. Сіз әр кішкентай жетістікті түрлі-түсті парақшаларға жазып, оларды отбасы мүшелері көретін ең көрнекті жерге орналастырыңыз. Бала қалай еңбек етті, қандай жетістігі бар, бәрі көрініп тұрсын.  Мысалы, орындау керек барлық тапсырманы түрлі-түсті парақтарға (стикерлерге) жазыңыз және орындалғандарын тақтадан алып отырыңыз.

5. Әр күннің соңында баламен  жоспарлаған ісін қалай жүзеге асырғанын және әлі нені үлгермей жатқанын толық талқылауға тырысыңыз.

Табыстар мен қиындықтарды түсіну үшін белгілі бір тәжірибеге қатысты ашық сұрақтар қойыңыз: не?, қалай?, не үшін?, не сезінді?, қалай болды? немесе неге жұмыс істемеді? және т. б. Өз кезегінде оған үнемі жағымды сөздер айтып мақтаңыз: баланың нақты сәтті тәжірибесін айтыңыз, қуанышыңызды, таңданысыңызды білдіріңіз, құрмет көрсетіңіз.

6. Жалпы ақпарат ағынын азайтыңыз (жаңалықтар, әлеуметтік желілердегі  бейнероликтер).

Мәжбүрлі өзін-өзі оқшаулау кезінде сізге және балаға жақын әлеуметтік ортамен байланыста болу маңызды (телефон, мессенджер арқылы), бірақ алынған жалпы ақпарат ағынын (жаңалықтар, әлеуметтік желілердегі  бейнероликтер т.б.) азайту қажет. Ағымдағы жаңалықтардан хабардар болу үшін бір жаңалық көзін таңдап, оған күніне 1-2 реттен артық емес қарау жеткілікті (мысалы,  таңертеңгі істерден, рәсімдерден кейін біраз уақыт демалып қарауға болады және кешке, бірақ ұйқыдан 2 сағаттан кешіктірмей) қарауға рұқсат етіңіз, бұл баланың алаңдаушылық деңгейін төмендетуге көмектеседі. Жақындарыңызбен қарым-қатынас кезінде коронавирусқа арналған тақырыптар мен алаңдаушылық тудыратын басқа тақырыптар туралы сөйлеспеуге тырысыңыз.

7. Баланың өз бетінше іс-әрекетін және көптен бері кейінге қалдырылып келген ересектермен бірлескен істерінің кезеңдерін қарастырыңыз.

Басты идея - үйде болу «жаза» емес, жаңа дағдыларды игеру, білім алу, жаңа қызықты істер үшін ресурсекенін балаңызға түсіндіріңіз.

8. Гиперактивті балаларды жиі мақтаңыз.

Сөйлесу кезінде баланың көзіне қарауға тырысыңыз, бұл кезде баланы қолынан ұстауға болады. Нұсқаулар  қысқа,  анықболсын. Үй тапсырмасын орындау кезінде жаттығуды бірнеше қысқа блоктарға немесе бөліктерге бөлген дұрыс.    Сонымен қатар, үйде оқушы сыныппен, достарымен (телефон қоңыраулары, ВК, топтық чаттар) сөйлесуді жалғастыра алады. Ата-аналар  балаларға виртуалды конкурстар, ойындар, қызықты ақпарат сағаттарын өткізу идеяларын ұсына алады. Сіз жасөспірімдерге қызықты тақырып бойынша (спорт, музыка, кино, аспаздық т.б.) өз бейнеблогтарын жүргізуді бастауға кеңес бере аласыз.

9. Қашықтан оқытудың артықшылықтары туралы есте сақтаңыз.

Қашықтағы форматқа көшу-сіз жаңа ресурстар мен құралдарды пайдаланатын, проблемаларды шешудің мүмкіндіктері мен жолдарын ашатын уақыт. Сіз компьютермен, мәтіндік және медиа файлдармен, Интернет желісімен, электрондық поштамен және т.б. жұмыс істеу дағдыларыңызды жетілдіресіз, бұл сіздің ақпараттық құзыреттілігіңізді арттырады және болашақта да пайдасы зор!

          Сонымен қатар, балаға қашықтықтан оқыту үшін шынымен сапалы мазмұнды сайттарды таңдауға көмектесу керек. Мысалы, YouTube-тегі «Өрлеу» білім беру арнасындағы бейнесабақтар білім алушыларды танымдық диалогқа шақырады, олардың жас және жеке ерекшеліктерін ескере отырып беріледі. Барлық сабақ заманауи стратегиялар мен әдістерге толы, өздігінен білім алуға арналған ұсыныстарды қамтиды, оқытудың жеке стилімен ерекшеленеді.

Компьютермен жұмыс істеу кезінде және интернет желісінде балалардың қауіпсіздігін реттеу бойынша ата-аналарға арналған ұсыныстар

1. Компьютерге немесе бала айналысатын басқа құрылғыға ата-аналық бақылау бағдарламаларын орнатыңыз  (мысалы, Locategy, Kaspersky Safe Kids, KidLogger).

   Мұндай бағдарламалар келесі шектеулер мен мониторингті қамтамасыз етеді: компьютерді немесе гаджетті пайдалану уақыты; жасына, қажетсіз контентке, анонимді хабарламаларға шектеу қою; кіретін сайттарды хаттамалау және т. б. Бұл оқушыны интернеттегі жұмыстың жағымсыз салдарларынан қорғауға мүмкіндік береді.

  2. Балалардың шаршамауын қадағалаңыз.

Компьютермен жұмыс істеу кезінде оқушының жүйке жүйесінің оңтайлы тонусын қалыптастыру және тиімді оқыту үшін қажетті танымдық іс-әрекетін жандандыру іс-әрекеттің шамадан тыс күшеюін қадағалау керек, ол баланың тез шаршауына әкеліп соғады. Осы жағымсыз салдардың алдын-алудағы маңызды нәрсе балалардың оқу және демалыс сабақтарында компьютерлік технологияны қолдануларын реттеу, бір тәртіпке бағындыру керек.

Ғалымдардың зерттеулері көрсеткендей, компьютерде үздіксіз жұмыс істеудің қауіпсіз ұзақтығы:

1-4 сынып – 15 минут; 5-7 сынып - 20 минут; 8-11 сынып -25 минут.

Бұл әр бейнесабақтан кейін балағаүзіліс жасап және көзге арналған төмендегігимнастиканы орындаудыүйрету керек дегенді білдіреді:

көзді жылдам жыпылықтату, содан кейін көзді жұмып, 5-ке дейін баяу санау. 4-5 рет қайталау; көзді сығырайта жұмып, 3-ке дейін санау. Көзді ашып, 5-ке дейін санау; қолды созып сұқ саусаққа қарау, 1-ден 5-ке дейін санау, содан кейін 1-ден 6-ға дейінгі санап алысқа қарау.

3. 2-3 бейне сабақтардан кейін балалардың дене жаттығуларын жасауы маңызды.

       2-3 сабақтан кейін оқушының жалпы шаршау мен аз қозғалуының алдын алу үшін физикалық жаттығулар жасағаны жөн.

     Егер балаңыз интернетте көп уақыт өткізсе (оқу уақытынан тыс 4 сағаттан артық) назар аударыңыз. Көбінесе мұндай балаларға әлеуметтік және психологиялық қолдау қажет. Бұл балалар психотерапиялық әсерлерге өте тұрақты жаңа компьютерлік аддикцияны – интернет тәуелділіктің дамуы бойынша қауіп тобын құрайды. Ірі қалаларда жасөспірім оқушылардың 10% осы тәуелділіктен зардап шегетіні анықталды.

Дайындаған: мектептің қауіпсіздік командасы

Жадынама

Карантинде кезіндегі мінез-құлық, сақтықережелері

Эпидемияға байланысты карантин туралы хабарламаны патрульдік-қарауылдық қызмет атқаратын медиктер, жергілікті билік өкілдері немесе құқық тәртібі сақшылары жасай алады. Оқшаулау медициналық мекемеде немесе азаматтың нақты тұратын жерінде жүргізіледі.

Егер сіз карантин аймағында болсаңыз, үрейленбеңіз.

Дәрігерлерге барлық қажетті талдаулар жүргізуге мүмкіндік беріңіз, өз көңіл-күйіңізді нақты және дәл сипаттаңыз, оның нашарлағаны туралы хабарлауға ұялмаңыз.

Медициналық білімі жоқ адамдардың ұсыныстарына сүйеніп немесе өз бетіңізше емделуге тырыспаңыз. Дәрілік препараттар мен ем-шаралардысізге тек дәрігер бере алады. Оның ұсыныстарын қатаң орындаңыз.

Барлық сақтық шараларын сақтаңыз, үй-жайдағы тәртіпті қадағалаңыз.

Жеке кездесулерде осы күрделі жағдайда туыстармен араласудан бас тартыңыз. Өзара психологиялық қолдаудыинтернеттегі хабар алмасу немесе қоңырау шалу арқылы көрсетуге болады.

Мұңайып, пессимистік көңіл-күйді таратуға жол бермеңіз. Сіздің жағдайыңызды дәрігерлер бақылағанда, өзіңізден алыс жерде жүргенең жақын адамдарыңыз уайымдайды. Дүрбелең, орынсыз үрей (паника)созылмалы аурулардың асқынуын тудыруы мүмкін.Көшеде немесе жұмыс орныңызда, сауда т.б.орындарда бетперде киюді ұмытпаңыз.Берперде арқылы сіз өзіңізге және басқаға ауру жұқтырудың алдын аласыз.

  Сіз карантин аймағында болсаңыз, туған үйіңіз ол жайлы хабарсыз қалады деп ойламаңыз.  Жақындарыңызға жаңалықтардан немесе бөтен адамдардан гөрі, шындықты өзіңізден  естіген оңайырақ болады. Тек өзіңіз ғана өз жағдайыңызды  айтып, туыстарыңызды тыныштандыруға қабілеттісіз.

  Қауіпсіздік ережелерін бұзуға тырыспаңыз, жақындарыңызды уайымдатып, алаңдатпаңыз.

«Жанжалсыз қарым-қатынастың 10 ережесі»

(балаларға арналған жадынама)

• Сізге жақын адамдарға жайлы болатындай өмір сүруге тырыс.
• Адамға сөйлеуден бұрын күлімсіре. Жақсы қарым-қатынас күлімсіреуден басталады.
• Өз жетістіктеріңе ғана емес, сонымен бірге сыныптастарыңның табыстарына да қуануды үйрен.
• Жолдастарыңа көмекке келуге тырыс. Өтініш жасағанын күтпе.
• Қызғанба және өсек айтпа. Өсекші адамның ашуын тудырады және олардың қарым-қатынасын бұзады.
• Дауда ұстамды және әдепті бол.
• Қақтығыс, даудан аулақ бол, ойланбай əрекет жасама.
• Ешқашан ешкімді кінәлама. Егер біреу кінә тағып, жанжал туындаса, тез арада татулас.
• Ынтымақтастық, келіссөз, жол беру, ымыраға келуді үйрен.
• Адамдардың сені сыйлағанын қаласаң, сен де оларды солай сыйла.