Төрекелдина.Д.Қ. №61ЖББОМ

 қазақ тілі мен әдебиет мұғалімі

Дарынды оқушылармен жұмыс-кезек күттірмейтін өзекті мәселелердің бірі. Дарынды,қабілетті балаларды іздеу,оларды оқыту мен тәрбиелеу қоғам үшін бүгінгі күні өте қажет, себебі дарынды адам, қабілетті адам басқаларға қарағанда көп пайда әкеледі.Әрбір талантты адам еңбекке бейім, ол шығармашылық тапқырлықпен жігерлі еңбек етеді. Алдымызда отырған әр оқушы-жеке тұлға.Сол әр оқушының өзіндік жеке ерекшелігін,қабілетін айыра біліп,оны әрі қарай  дамыту ұзақ та үздіксіз жұмысты қажет етеді.Әр ұстаз өз жұмысының нәтижесін де көргісі келетіні сөзсіз.Бірақ сол нәтижеге жеткізу үшін мұғалімге де,оқушыға да шыдамдылық пен төзімділік керек. Қазіргі таңда мектептегі мұғалімнен күтілер іс – шығармашылық.  Алаш арысы Мағжан Жұмабаев «Негізінде әр адамның сұлулық сезімдері әр түрлі нәрселерден оянымпаз болады. Біреудің музыкадан, біреудің суреттен, біреудің поэзиядан. Әйтсе де,  Cөз өнерінің рөлі бәрінен биік екеніне ешкім дау айта қоймас» деген.  Ал,қазіргідей көркем әдебиетті аз оқитын,уақытының көбін түрлі ойындармен өткізетін оқушылардың арасынан шығармашылық қабілеті бар дарынды оқушыны қалай танып білуге болады? Ол үшін не істеу керек?Қандай жұмыстар жүргізу қажет және жұмыс түрлерін қашан бастау керек?Мұндай сұрақтар әр мұғалімді де толғандырары айқын. Дарынды оқушыны дөп басып табу үшін,мұғалімнің шығармашылық шеберлігі,көрегендігі қажет. Мұғалімнің сабақтағы шеберлігі-маңызды фактордың бірі.Мұғалімнің образ жасауы,өз пәнін жетік білуі,өз пәнін сүюі көрініс тапса,оқушылардың пәнге деген қызығушылығы артады.Оқушы алдында  мұғалім қарапайым жаннан алып тұлғаға  айналады. Сол тұлғаға ұқсау жолында іздену басталады. Баланың жан дүниесі қалыптасып қоймай,оның рухани марқаюы көрініс табады. Әдебиетке деген құлшынысқа сыныптан тыс өткізген жұмыстар да өз әсерін тигізеді. Демек,қабілетін шыңдап барып,жақсы нәтижеге жетуге болады. Мысалы:

· Мектепішілік іс-шаралар өткізу арқылы (Абай, Махамбет, Мұқағали, Қасым оқулары, байқауы).

·   Әдеби-музыкалық поэзия кештерін жиі өткізу  арқылы

Нәтижесінде:

·  Қабілеті жоғары деңгейдегі оқушыларды анықтауға мүмкіндік туындайды.

Өз еңбектерімен қажырлы күш жұмсау барысында ерекше көзге түскен оқушыларды-дарынды оқушылар десек те болады.Олардың өзге оқушылардан ерекшеліктерін сараптай келе, оқушы бойындағы тапқырлық, білімділік, зеректік, қабілеттілік, белсенділік, икемділік қасиеттерін байқап, дарынды оқушылардың қабілетіне көз жеткізуге болады.  «Бұлақ көрсең, көзін аш» дегендей,оқушының дарындылығын, қабілеттілігін танып, айқындап қана қоймай, ол оқушының әрі қарай жетілуіне, дамуына жол ашып, бағыт-бағдар беруі керек. Сондықтан,дарынды балалармен дұрыс жұмыс жасау үшін мұғалім мынадай өзіне талап қою керек.

· дарынды баланы анықтау

· арнайы бағдарламалар жасау

· ата-анамен қарым-қатынас жасау

· оқушыға берілген тапсырмалардың дұрыс және сапалы орындалғанын қадағалау

·  ұйымдастырылған шараларға белсенді қатыстыру

Менің өз тәжірибемнен байқағаным,бастауыш сыныптарды аяқтап бесіншіге енді келген оқушылардың бойында пәнге деген қызығушылық пен шығармашылық қабілет басқа сынып оқушыларына қарағанда жоғары келеді. Осы жағынан ескеріп,дарынды оқушыларды іріктеп,олармен мынадай жұмыс түрлерін жүргіземін:

Ø шығармашылық бағыттағы жұмыс түрлерін ұйымдастыру (шығарма құрылысына талдау жасау,авторларына хат жазу т.б.);

Ø     түрлі тақырыптарға шағын шығарма,эсселер жазу;

Ø     мектепте өткен түрлі іс-шаралар жайлы мақала жазу;

Ø     өлең шығаруға қабілетті оқушылармен жұмыс;

Ø     шағын шығармаларға жоспар құрғызу;

Ø     көркем әдебиет,газет-журнал оқуға насихаттау,

Ø     газет-журналдарға оқушылардың үздік жұмыстарын жіберу;

Ø     түрлі шығармалар мен оқулар байқауына қатыстыру;

Ø     пән олимпиадаларына қатыстыру.

Осындай жұмыстар жүргізу  нәтижесінде айтарлықтай  жетістіктерге де қол жеткіздім.Кейінгі 2011-2013 оқу жылындағы оқушыларымның жеткен жетістіктеріне тоқталсам:

 Шәкірттер тасының өрге домалауы – ұстаз еңбегінің жанғаны. Өмірдегі шынайы ғажап,адамзатқа маңыздылар дарындылар  қолында,ал сол дарындылардың тағдыры біздің яғни,ұстаздар қауымының қолында. Әріптестеріме тәжірибе алмастыру арқылы осы бағыт бойынша кәсіби деңгейіміз жоғарылай берсін демекпін. Дарынды балаларға  қызмет етуден жалықпайық,ұстаздар!

Пайдаланған әдебиеттер:

1.Қазақ әдебиеті мен мемлекеттік тіл(ғылыми-әдістемелік журнал)№3,  2011 ж;            

2.Қазақ тілі мен әдебиеті (респуликалық ғылыми-әдістемелік басылым)№4 , 2011 ж;

3. «Педагогикалық кеңес»№4 ,2012 ж. 17-бет.