Ғабиден Мустафиннің өмірі мен
шығармашылығын зерттеу және насихаттау
Сулейманова Перизат Айдарқызы, 10а сынып оқушысы;
Төрекелдина Д.Қ., мұғалімі №61 ЖББОМ ММ
«Ғабиден Мұстафин» десе ең алғаш еске түсері «Ол қоғам қайраткері, жазушы» деген ойлар. Шын мәнінде оның қалай, қашаннан қалам тартып, жүректен сыр шерткенін барлығы біле бермейді. 1902 жылы қарашаның он алтыншы жұлдызында Қарағанды облысының Тельман ауданына қарасты қазақ ауылында мінер ат, ішер асқа зәрулігі жоқ күйлі отбасында дүниеге келген Ғабиден Мұстафин ауыл молдасынан ескіше сауат ашып, арабша хат танып, судыратып кітап оқи алатын болды. Бірақ бұл кез қазақ арасында жаңа үлгідегі мектепте оқып, пән негіздерін үйренуге деген беталыс басталған заман-тын, сол себепті ол он төрт жасында Ғабиден Спасскі зауытының табельшісінен бір жыл орысша оқиды. Сондағы бес жылдық орыс-қазақ мектебін 1918 жылы бітіреді. Жиырмасыншы жылдардан бастап аулдағы кеңес жұмыстарына араласты. 1925 жылдан білімін көтеру мақсатында сол кездегі астана – Қызылорда қаласына келіп, оқуға түсе алмай, өлкелік сотта іс-қағаздарды тіреуші болып істеді. Түскен шағымдарды негізге ала отырып, ел ішіндегі заңсыздықтар туралы мақалалар жазуға үйренді. Жазушылыққа ұмтылысы да осы кезеңдерден басталады. Осыған дейін талайды көріп, басынан кешкендерін суреттеп жазуға талпынады. Газеттерге хабар, очерк, фельетондар жаза жүре, біртіндеп көркем шығарма да жазып байқайды. Міне осылай Ғабекеңнің шығармашылық жолы бастауын алады. Газет – журналдарға басылған мақалаларын айтпағанда, өзіндік стилінде қарапайым да жатық тілмен, ұғымға жеңіл, оралымды да ұтымды жазылған туындылары аз емес. Атап өтер болсам: алғашқы «Сәрсен мен Боқаш» әнгімесі; Қарағанды шахтерлерінің өмірінен жазылған «Өмір не өлім» атты тұнғыш романы; Шығанақ Берсиев өмірінен «Шығанақ» повесі және де «Миллионер» повесі соғыстан кейінгі халық өміріндегі өзгерістерді бейнелеуге арналған. Бұл повесть бірнеше тілдерге аударылып (ағылшын, неміс, француз, испан, поляк, чех, болгар, венгр, қытай) тіпті шығарма желісі бойынша пьеса да жазылған.
Тары дақылынан мол өнім алуда дүниежүзіне танымал болған Шығанақ Берсиевтің ерен еңбегі мен нәтижелі жемісін суреттеген «Шығанақ» повесі ел арасында қанша сыннан өтсе де, соңында Ғабиден Мұстафиннің дәрежесін асырып, даңқын асқақтатқан болатын. Бұл туралы Бақыт Сарбалаев өткен күндерді елестетіп, «1945 жыл! Бұл жыл белгілі қазақ жазушысына Ғабиден Мұстафин үшін екі есе жеңіс жылы болып еді. Ол кезеқ кеңес әдебиетінің кезеңдік кесек туындыларының біріне айнлаған «Шығанақ» романын жазып бітірген. Алайда осы жылы тағдыр оны жақсы шығарманы дүниеге келтіріпсің деп сипай қойған жоқ. Қайта роман жарық көрісімен республикалық газеттерде қатар сыналған. Шығарманың бітімі жаңашыл екенін мойындамақ түгіл, оның идеясының дұрыстығына күмән келтірушілер табылған. Бұл – Ғабеңнің жазушылық өміріндегі ең қиын күндер еді.
Бірақ адалдың аты арып, тоны тозбайды. Одақтың жазушылар ұйымы романның жолма – жол аудармасының өзін ұнатып, авторды астанаға – Москваға шақыртқан. Ғабең сол жылы Москвада екі ай тұрған. Романның әбден қаралып, жетілдірілген нұсқасын Фадеевтің қолына ұстатып барып, Алматыға оралған. Фадеев болса қолжазбаны тағы оқып шығып, бірінші бетіне: «Басылсын. Александр Фадеев» деп қол қойып, «Советский писатель» баспасына тапсырған. Сол – ақ екен, романның алдынан да жол ашылып қоя беріп еді. [1,с186,187]» деп жазған екен.
Мінекей, аз сөзге көп мағына сыйғызып, ұйықтап жатқан көңілді кең қанат, тәтті сөзбен оятқан Ғабиден Мұсатафин – қазақ әдебиетінің өрісін биіктіктен зор талант иесі. Адал да арлы еңбек адамының азаматтық бейнелерін сомдаған, оның қаламынан туған дүниелердің беттерінде көркем ойлар мен хас шебердің тіл өрнектері тұнып тұрады. Ұрпағына мұра етіп қалдырған бұл тауындылар адамзат баласын туған жерін, Отанын сүюге, жақсы тәлім – тәрбие мен білім әрқашанда адамның адал досы екендігін түсінуге шақырады. Халық алдындағы перзенттік, азаматтық парызды ақтау талабынан тауған ізденіс пен махаббаттың қастер тұтатын қасиеті – қазіргі ұрпақтың рухани тәрбиесінде жәрдемі болары сөзсіз. Ендеше, көк байрағы желбіреген, бүгінгідей абыройлы да айбынды, берекелі де беделді ынтымағы жарасқан ел азаматтары осындай тарихи тұлғалардан өнеге алып өсіп-өнеді.
