Қазақстан Республикасының ұлттық валютасы – теңге 1993 жылдың 15 қарашасында дүниеге келді. Теңгенің тарихы ҚР Президентінің 1993 жылдың 12 қарашасында қол қойған «Қазақстан Республикасының ұлттық валютасын енгізу туралы» Заңынан бастау алды. Теңгенің авторлары — дизайнерші Тимур Сүлейменов, қылқалам шеберлері Қайролла Ғабжалилов, Меңдібай Әлин мен Ағымсалы Дүзелханов. Алғашқы теңгенi «Harrison&Sons» компаниясы Англияда басып шығарды. Ең бірінші бағамы 1 АҚШ долларына 4, 75 теңге болды. Әр теңге 500 рубльге (КСРО) ауыстырылды.

Ұлттық валюта теңгенің айналымға енгізілген күнінен бастап, Қазақстан тарихында жаңа кезең басталды. Осы жылдар ішінде теңге өзінің қабілеттілігі мен тұрақтылығын дәлелдей отырып, түрлі сынақтарды және қиыншылықтарды басынан өткерді.

Егеменді Қазақстан үшін бұл күннің маңызы зор, өйткені, ұлттық валюта Конституциямен, Туы және Елтаңбасымен қатар кез келген мемлекеттің тәуелсіздігінің маңызды атрибуты болып қана қоймай, мемлекеттің тарихын, мәдениетін, тұрмысын және дәстүрін нақтылайтын «визиттік карточка» болып табылады.

Тәуелсіздік жылдарындағы Қазақстанның барлық жетістіктері – еліміздің қалыптасуының алғашқы күнінен бастап барлық жағдайда, оның ішінде өз валютасын шығаруда тәуелсіз болуға бағытталған таңдаулы саясаттың нәтижесі.

Осыдан жиырма бес жыл бұрын республикамыз өз егемендігіне қол жеткізген барынша қиын жағдайларда өз мүддесін қорғайтын шешімді қадамға барып, өз ұлттық валютамыз — теңгені енгізді, бұл Қазақстанның қаржы жүйесін құруға және ақша айналысын тұрақтандыруға ықпал етті.

Ұлттық валютаны енгізудің маңыздылығын тереңірек ұғыну үшін Кеңес Одағы ыдырағаннан кейін 90-шы жылдардың басындағы Қазақстанның қиын экономикалық жай-күйін естен шығармауымыз керек. Экономикалық байланыстар бұзылды, өнеркәсіптік және аграрлық сектордағы  өндірістер қысқарды. Елде кірістер деңгейі күрт төмендеді, жаппай жұмыссыздық етек алды, халық жалақысын айлап алмады, зейнетақы төлеу кідіртілді.

Осы орайда бұрынғы Кеңес Одағы республикаларының басым бөлігі өз ұлттық валютасын немесе уақытша ақша белгісін енгізе бастады. Және де бұл бірыңғай ақша жүйесін сақтау мүмкіндігіне күмән келтіріп, біздің елде де өз валютамызды енгізу мүмкін екендігін көрсетті. Қазақстан рубльдік аймақтан соңғы боп шыққандардың бірі болды.  Саяси және экономикалық өзгерістер банк заңнамасына өзгерістер енгізуді талап етті.

Теңгені енгізу өте қиын, ауыр процесс болды. Бастапқыда ұлттық валютаға екі кезеңмен көшу жоспарланды: бірінші уақытша, ал кейін тұрақты ақшаны енгізу, алайда нәтижесінде ресми валютаны енгізу туралы шешім қабылданды.

Ұлттық валютаны әзірлеу ең қысқа мерзімде жүргізілді.

Банкноттарды шығарумен айналысатын ел көп емес еді және олардың ішінде Ұлыбритания  көшбасшы болып табылатын. Сондықтан да қазақстандық экономистер мен банкирлердің таңдауы осы мемлекетке ауды. Осындай лайықты тапсырысты орындауға көптеген фирма құлшыныс білдірді, дегенмен «Harrison & Sons» шағын компаниясы ұсынған келісімшарт өте тиімді болды. Тапсырысты орындаудағы басты талап құпиялық болатын, өйткені бұл жөнінде алдын ала ешкімнің білмеуі қажет еді.

Қағаз ақшаның дизайнын әзірлеуден бөлек өз ұсақ тиынымызды жасау жұмысы да жүріп жатты. Үкіметтің шешімімен монета өндірісін Өскеменде ұйымдастыруға шешім қабылданды. Бірақ, 1993 жылдың күзінде, ұлттық валюта — теңгені енгізуге шешім қабылданған кезде, банкноттар дайын болып, ал монета соғу жұмысы басталмай қалды (жинақтау және іске қосу жұмыстарын аяқтауға үлгермеді).

Болжам бойынша уақыт 15 қарашаға не Қазақстанда, не шетелде ұсақ монетаны дайындауға үлгермейтінімізді көрсетті және металл монеталарды қағаз тиындарға уақытша ауыстырып, Алматы қаласында бағалы қағаздар фабрикасында қағазға басып шығару тығырықтан шығудың жолы болатын.

Еске салатын болсақ, Қазақстан Республикасы Президентінің «Қазақстан Республикасының ұлттық валютасын енгізу туралы» Жарлығы 1993 жылғы 12 қарашада шықты. Бірақ ескі ақшаны қазақстандық теңгеге айырбастау 1993 жылы 15 қарашада таңғы 8.00-де басталып, 20 қараша күні 20.00-де ойдағыдай аяқталды. Айырбастау 1:500 коэффициенті бойынша жүргізілді.

Осыған байланысты, әр кассир, бухгалтер, инкассатор қызметкерлеріне берілген жүктеменің бірнеше дүркін көбейіп отырған жұмыс жағдайында жүргізілген ақша айырбастау бойынша банк жүйесі мекемесінің қалыпты жұмысын атап кетпесек, әділетсіз болар еді. Ұлттық Банк пен коммерциялық банк мекемелері ақшаны қабылдау жұмыстарын еш іркіліссіз, шын мәнінде, екі ауысымды, ал Ұлттық Банкте үш ауысымды режимде жұмыс істеп, қиындыққа төтеп бере отырып, ұйымдастыра білді.

Ақшаны айырбастауда негізгі салмақ Ұлттық Банктің есеп айырысу-кассалық орталықтарының қызметкерлеріне түсті. Екінші деңгейдегі банктер мен бюджеттік ұйымдардан түскен барлық ақша көлемін өңдеу, қайта санау, сұрыптау қажет еді және осы жұмыстар қолмен қамтамасыз етілді. Қатаң тәртіпте (тәулік бойы, демалыссыз) жұмыс істей отырып, қызметкерлер белгіленген талаптарды және қолма-қол ақшаны мүлтіксіз сақтай отырып, толық жұмыс көлемін қамтамасыз етті.

Көп ұзамай, теңге айналымға енгізілгеннен кейін жаңа мәселелер туындады. Банкноттар тозды, оларды Англияда үнемі қайта басып отырды, ақшаны ұшақпен тасымалдады. Осы мәселені түбейгелі шешу қажет болды, соған байланысты өз банкнот фабрикамызды және теңге сарайын салу туралы шешім қабылданды.

1995 жылғы 19 мамырда өз банкнот фабрикамыздың тұсауы кесілді. Банкнот фабрикасы ашылған күннен бастап, оның полиграфиялық базасында банкнот шығару қолға алынды. Кейін Банкнот фабрикасы көркемдік және полиграфиялық орындалу деңгейі озық баспалық өнімдерді шығаруға мүмкіндік беретін аса бірегей, айрықша құрал-жабдықтармен жабдықталды.

Қазақстан монетаны өз өнеркәсіптік өндірісінде құруды 1992 жылы Үлбі металлургия зауыты базасында бастады. 1998 жылы кәсіпорын «Қазақстан теңге сарайы» шаруашылық жүргізу құқығы бар республикалық мемлекеттік кәсіпорны болып қайта құрылды.

Ұлттық валютамыз қолданысқа енгізілгеннен бері ҚР Ұлттық банкі ақша белгілерін әзірлеу мен оның қорғалуы бойынша жеткілікті мөлшерде тәжірибе жинақтады.

Бүгінде тәуелсіз еліміздің бастапқы қиын кезеңіне көз жүгірте отырып, Елбасының шешімі экономиканы дамытудың жаңа кезеңіне шығуға негіз болғаны айқын екенін аңғарамыз.

Қазақстан теңгесі алда да халықтың игілігіне қызмет етіп, еліміздің баюы мен гүлденуіне ықпал ете берсін.

**********************************************

Тәуелсіздік алған елдің ең бірінші айрықша белгісі - ұлттық валюта. Ол – Қазақстан Республикасы көлемінде пайдаланылатын заңды төлем құралы.

Ақша – асыл қазына, халық байлығы. Теңге өмірге оңайлықпен келген жоқ.
Елбасымыз өз теңгемізді шығаруға қаржыгерлерге тапсырма берді, Ұлттық валютамыздың өз дизайні, өз идеясы болуы керектігін қатаң тапсырды. Елбасының берген тапсырмасына сәйкес ұлттық валюта 1993 жылғы 12 қарашадағы жарлығымен 15 қараша күні таңертеңгі сағат 08:00 - ден бастап енгізіліп, елдің қолына тиіп, ел мәре – сәре болысты. Биыл теңгеміздің айналымға шыққанына 25 жыл толып отыр.

Іс-шарамыздың мақсаты: оқушыларды тәуелсіз еліміздің ең бірінші айрықша белгісі теңгемен тереңірек таныстыра отырып, сөздердің мағынасын, қолдану аясын жете білуменен байланысты оқушылардың мүмкіндігін дамыту. Туған жеріне, отанына сүйіспеншіліктерін ояту.