Тақырыбы:Халқымыз қастерлеген киелі сандар

Мақсаты:Халқымыздың ғасырлар бойы қасиетті санап, пір тұтып келген үш, бес, жеті сандарының қасиеті туралы мағлұмат бере отырып, өз елінің салт дәстүрін сыйлайтын ұрпақ тәрбиелеу.

Барысы:І Ұйымдастыру кезеңі

               ІІ Кіріспе

Мұғалім: Үш, бес, жеті сандары халық ұғымдында киелі, қасиетті саналады. Сондықтан да соларға байланысты қаншама ойлар ғасырлар сынынан сүрінбей өтіп, бүгінге жетті. Ең алдымен үш санына тоқталайық.

  -Халқымыздың күнделікті тұрмысында жиі қолданылатын үш жүз деген ұғым туралы кім біледі?

1- оқушы:Кең сахараны жайлаған қазақ халқын жалпы алаш деп атаған. Сол алаш рулық-туыстық белгілеріне, этникалық ерекшеліктеріне қарай үш жүзге бөлінген. Олар-Ұлы жүз, Орта жүз, Кіші жүз деп аталған.

-Ер жігіттің үш жұрты бар дегенді кім қалай түсінеді?

2-оқушы:Өз жұрты, қайын жұрты, нағашы жұрты.

-Үш қуат деген не?

3-оқушы: Адамның өмір сүруі үшін қажетті ақыл, жүрек, тіл.

-Үш арсыз деген не?

4-оқушы: Қазақ ұйқыны, тамақты, күлкіні арсызға жатқызады. Себебі, оларға ешқандай бөгет жоқ.

-Үш тоқтам ұғымын қалай түсінеміз?

2-оқушы:Адам-қазық, ақыл-арқан, ой-өріс.

Мұғалім: Енді бес сөзіне келейік.

-Бес қару, бес парыз, бес дұшпан, бес асыл туралы қандай ойлар бар?

6-оқушы:Бес қаруға-садақ, мылтық, найза, қылыш, айбалта жатады. Бес парыз-Мұхамбедтің пайғамбарлығын мойындау, намаз оқу, ораза ұстау, қайыр-садақа беру, Меккеге қажылыққа бару. Бес асыл мен бес дұшпанды иісі қазақта Абайдан артық, асырып айтқан ешкім жоқ.

Бес нәрседен қашық бол,

Бес нәрсеге асық бол.

Адам болам десеңіз,

Өсек, өтірік, мақтаншақ,

Еріншек бекер мал шашпақ,

Бес дұшпанды білсеңіз.

Талап, еңбек, терең ой,

 Қанағат рахым ойлап қой,

Бес асыл іс көңсеңіз.

Мұғалім:Жеті санына байланысты ойларды ортаға салайық.

-Жұт жеті ағайынды, жеті қазына, жеті ата, жеті күн, жеті шелпек деген ұғымарды қалай түсінесіңдер?

7-оқушы:Жұт жеті ағайынды дегенде қазақ өмірге қауіп төндіретін апаттарды айтқан. Олар-құрғақшылық, жұт, өрт, оба індеті, соғыс, топан су, зілзала.

8-оқушы:Жеті қазына- ер жігіт, сұлу әйел, ақыл, білім, жүйрік ат, қыран бүркіт, берен мылтық, жүйрік тазы.

9-оқушы: Жеті күн-дүйсенбі, сейсенбі, сәрсенбі, бейсенбі, жұма, сенбі, жексенбі.

Мұғалім:Құрметті оқушылар, сендер халқымыз қастерлеп, ұлтымыз ұлағаттап келген киелі сандарды, ата-бабадан қалған асыл мұраларды дәріптеп, насихаттап таныстыңдар.

     Сабаққа жақсы қатысқан балалар білімі бағаланып, үй тапсырмасы берілді.

 

 

ХVIIIғасырдағы Қазақстан мәдениеті

Сабақтың мақсаты:

Білімділік: Оқушыларды ХVIII ғасырдағы Қазақстан мәдениеті, орыс және шетел ғалымдарының зерттеулерімен, олардың еңбектері туралы, қазақ әдебиетінің дамуы және осы кезеңдегі жырау, ақындардың өмірі мен олардың шығармаларымен танысу.

Дамытушылық:Оқушылардың ойлау қабілетін, танымдық қызығушылығын, белсенділігін дамыту.

Тәрбиелік: Оқушыларды өз елінің барлық тарихи құндылықтарын құрметтеуге, мәдениетке деген сүйіспеншілігін арттырып, мәдениетті жалғастырушы жас ұрпақты тәрбиелеу.

Сабақтың типі: Жаңа материалды меңгерту.

Сабақтың түрі:Театрландырылған сабақ.

Сабақтың әдісі:Интерактивтік оқыту әдістері.

Сабақтың формасы:Жеке-топтық-ұжымдық.

Сабақтың пәнаралық байланысы:Әдебиет, музыка.

Сабақтың көрнекілігі:Компьютер, слайд, мультипроектор, электронды оқулық мәтіні.

Сабақтың барысы:

I.Ұйымдастыру кезеңі:

-Оқушылармен амандасу, түгелдеу.

-Оқушыларды 3 топқа бөлу.

II.Жаңа сабақты меңгерту.

1.А.Мұқатаев «Тәуелсіздік ескерткішімен» танысу немесе тарихқа саясат өлеңі. (Күй ойланып тұрады. Мультипроектор арқылы мәдени мұралар көрсетіледі).

2.Мәтінмен жұмыс. (Электронды оқулық мәтінімен жұмыс).

3.»Қайда?Кім?Қашан?» ойыны.

Шарты:3 топқа сұрақтар қойылады. Топ бірлесе отырып, тез арада жауап беру керек.

1.Қазақстанның Ресей ықпалына біртіндеп өтуі нендей өзгерістер әкелді?

2.»Азияға жол іздеу» алабын кім құрды?

3.Рычковтың «Қырғыз-қайсақ даласы туралы күнделік жазбалары» қашан шықты?

4.И.Муравин, Д.Главдышев, Я.Гуляевтер қай хандардың  ордаларында болды?

5.Үмбетей жырау қай жылдары өмір сүрді?

6.Жанақ шығармашылығының ең басты жетістігі не?

7.Н.П.Рычков қайда және қандай қызмет атқарды?

8.Орыс ғалымдарынан Қазақстанды зерттеген кімдер?

9.Ақтамберді жырау қай жылдары өмір сүрді?

10.Тәтіқара өз шығармаларында кімдердің ерлігін арқау еткен?

11.»Жоңғария картасын» жаасаған кім?

12.Ақтамберді қай өңірде тұрды?

13.Неміс саяхатшысы, натуралист П.С.Палластың «Россия мемлекетінің әритүрлі аймақтарына саяхат» атты еңбегінде не айтылған?

14.Ресей ғылым академиясының бірінші корреспондент мүшесі П.И.Рычковты кім қолдады?

15.Қашан, қайда қазақ хандары мен сұлтандарының съезі болды?

 

 

4.»Тұлғаны таны» ойыны.

Шарты: Оқушыларға тұлға бейнесі жасырылады. Бұл кімнің бейнесі екенін табу үші, 6 бөлікті ұяшықта ұпаймен берілген сұрақтар жасырылған. Ұпайдың-10 ұпайы оқушылар қоржынына түседі, қалған ұпай опқа есептеледі.

10 ұпай:

Қазақстанды қай елдің ғалымдары зерттей бастады?

Жауабы: Қазақстанды орыс және  шетел ғалымдары зерттей бастады?

 

20 ұпай:

Қазақ өлкесінің этнографиясы туралы ғылыми мұра қалдырған, «Орынбор өлкесінің топографиясы», «Орынбор тарихы» (1730-1750) атты еңбектердің авторы, Әбілқайыр ханның бейітін суреттеп жазған  ғалым? (Рычков)

30 ұпай:

ХIХ ғасырдың 80 жылдарында өлке тарихының белгілі зерттеушісі В.В.Веселовский Жоңғария картасын алғаш рет қоғам жазбаларында жариялады?

Жауабы: (Орыс география қоғамында)

40 ұпай:

Қазақстан туралы бағалы картографиялық мағұлматтар кімдердің жазбаларында кездеседі?

(Капитан В.Урусов, мойор И.М.Лихарев)

50 ұпай:

Қазақ жерін зерттеген шетел саяхатшыларын ата?

(П.С.Паллас, И.Фальк, И.Георги)

60 ұпай:

Абылай сұлтанды босатуға қатысқан туралы, Жоңғарияға сапары қазақ даласы арқылы өтетіндігі туралы мәлімет қалдырған және Сібір-Түмен, Тобыл, Барнаул туралы мағұлматтарды зерттеп, жүйеге келтірген мұрағаттарында сақталған барлық материалдарды оқып шыққан қазақ хандығы «Сібір тарихы» еңбегін 1750 шығарған, Сібір тарихының атасы атанған кім?

(Г.п.Миллер)

 

 

5. «Рөлдік ойын»

Шарты:3 түрлі мәтін жасырылған, әр топ басшылары келіп жасырылған мәтінді алады. Топ мәтін мазмұнына қарай өздері «Рөлдік» қойылым ұйымдастырады. Дайындыққа уақыт беріледі. Рөлдік қойылымнан кейін оқушылар өз ойларын, пікірлерін айтады.Рөлдің мазмұнын түсіне білген және өз мәнінде ойнап шыққан топ марапатталады.

 

III.Жаңа сабақты бекіту.

1.»Футбол» ойыны.

Шарты: Оқушылардың алдына парақшалар таратылып беріледі. Парақшаларға оқушылар сұрақтар жазып, қарсы топтарға кезекпен лақтырады. !рбір дұрыс жауап 1 гол (ұпай) болып есептеледі. Ұяшықтағы әр топтың ұпайы есептеліп, жеңімпаз топ анықталады.

 

2.»Кім тестке жылдам» ойыны.

1.И.Г.Андреев, Я.Гавердовский қазақ жүздері туралы мағұлматтар жинақтады. Қай жүз туралы мағұлмат жинақталды?

а)Ұлы жүз;

ә)Орта жүз; б)Кіші жүз.

2.Ақтамберді жырау қай жылдары өмір сүрді?

а)1706-1778;

ә)1675-1768;

б)1684-1781.

3.ХVIII ғасырдағы қазақ әдебиетінің өкілі, Қалқаман батырдың баласы, Абылай ханның кеңесшісі болған жырауды ата?

а)Ақтамберді;

ә)Бұқар;

б)Үмбетей.

 

4.Айтыстарға қатысқан, философиялық ойларымен белгілі болған кім?

а)Ақтамберді;

ә)Бұқар;

б)Үмбетей.

5.Жанақ ақын қай жерде дүниеге келген?

а)Шығыс Қазақстан, Абай ауданында;

ә)Солтүстік Қазақстанда;

б) Шығыс Қазақстан,Абыралы ауданы.

 

 

IV. Үйге тапсырма: ХVIII ғасырдағы Қазақстан мәдениеті

1.Мәнжазба

2.Оқулықтың 64-бетіндегі құжатты оқу.

3.»Тарихи шынжыр» ойынын құрастыру.

 

V.Бағалау.