Мектеп асханасының төлқұжаты (2024-2025)

Мәзір

Мектеп асханасын тексеру актілері мен хаттамалары

Дұрыс тамақтану бойынша кеңестер

Іс-шара

Тәбет пен қарын ашу сезімдерін шатыстырмаңыз. Қарын ашқан кезде ғана тамақ ішіңіз.

Қарын ашу — бұл ағзаның дұрыс қызмет етуі үшін тамақ қажет деген сіздің ішкі сезіміңіз. Тәбет – бұл сіздің әдетіңіз. Ол түрлі себептермен анықталады – белгілі бір уақыттың келуі («түскі тамақ сағат 13.00.»), иіспен, тамақтың түрімен («қандай торт...»)т.б. Тәбет кейде әлсіздік, көңілсіз күймен ерекшеленеді. Алайда оның себебі тереңде болуы мүмкін – ол психологиялық. Сіз өзіңізді әлсіз сезінсеңіз, бұл ағзаңыз ашығу шегінде деген емес. Қарын ашу – адам ағзасының физиологиялық сезімі.  Тәбет – түрлі сыртқы факторлардың әсерінен пайда болған ағзаның тамаққа деген талабы.Мәселен, түскі тамаққа сіз кеспе іштіңіз, екіншіге қою тамақ және  жеміс. Тәтті тоқашыңыз қалды, оны жеуге сізді қарын ашу емес, тәбетіңіз итермелейді.

Есіңізде сақтаңыз – ас қорыту үшін ең жақсы уақыт сағат 11-ден 14-ке дейін және сағат 16-дан 20-ға дейін.

Астың орнына су ішіңіз.

Таңертең тамақ ішер алдында, жарты сағат бұрын, бір стакан жылы су ішуіңіз қажет. Суға лимон қосуға болады. Сонымен бірге күндіз бір литр шамасындай су (шай, кофе емес) ішуге тырысыңыз, бұл ас қорытуға, ағзаны тазартуға септігін тигізеді, қарын ашу сезімін төмендетеді.

Тамақ ішкен кезде су  ішпеңіз!

Зерттеулер бойынша, асқазанда сұйықтық шамамен 10 минут уақыт болса, ол ас қорытуға қажет асқазан шырындарын шайып жібереді екен. Соның салдарынан-  ас қорыту бұзылады. Сондықтан да дәрігерлер тамақ ішкен кезде су/шай/кофе ішпеуді ұсынады.

Суды тамақтан 15 минут бұрын ішу керек, ал жемістер мен көкөністерді жегеннен 30 минут өткен соң, крахмалдарды қабылдаған соң 120 минуттан кейін, ет тағадарынан кейін 240 минут өткен соң су ішуге болады.

Суық, ыстық сусындар ас қорытуды қиындатады, сондықтан жылы су ішу тиімді.  (30 – 40 градус).

Сырқаттанғанда тамақ ішпеңіз.

Қызуыңыз көтерілген кез болды ма? (38-39 градус) Есіңізге алыңыз, сол кезде тамақ ішкіңіз келді ме? Тамақты  ойламаған шығарсыз. Сондықтан, ауырғанда тамақты көп ішпеңіз. Бұл кездері ағзаңыз  тамақтан текке бас тартпайды, ол барлық күштерін сырқатпен күресуге жұмсайды. Тамақ ішсеңіз оны бұл мүмкіндіктен айырасыз. Мұндай жағдайда ит пен мысықтар адамнан гөрі ақылдырақ, олар өздерін нашар сезінгенде ағзалары сырқатпен күрескенін жатып күтеді.

Ауыр жұмысқа дейін де, кейін де көп тамақ ішпеңіз.

Кез-келген спортшы біледі, жаттығудан 2 сағат бұрын тамақ ішуге болады. Бұл ережені сақтамаса, ағзасының барлық күші ас қорытуға жұмсалады. Жаттығу кезінде күші азаяды. Сонымен ас қорытуы да нашарлайды. Дененің қызметінен гөрі, мидың қызметі көп күш жұмсайды, шамамен 70/30. Яғни  70%  ми алады, 30% – дене.

Тез тамақтану үшін жеміс немесе құрғақ жеміс жеңіз.

Егер ауыр күн болса, үйде тамақтануға мүмкіндік болмаса, өзіңізбен бірге грек жаңғақтарын немесе жемістер алыңыз. Қарныңыз ашса, шоколад жегеннің орнына, жемістер жеу дұрыс болады. Ең жақсысы банан немесе алмұрт, тез тоясыз.

Тамақты көп ішпеңіз.

Бір отырғанда қанша жеу керек? Йогтардың айтуынша екі алақанға сыятындай тамақ жеу керек. Үйдегі үлкен табақшаларды кішкене табақшаларға ауыстыруға болады.

Мен тамақ ішкенде, естімеймін, сөйлемеймін.

Тамақ ішкенде сөйлеуге, теледидар көруге, газет-журналдар оқуға, басқа нәрселерге алдануға болмайды. Өйткені ас қорыту қызметі нашарлайды.

Жақсылап шайнау керек.

Бізге тіс сұлулық үшін емес, тамақты жақсылап шайнау үшін қажет. Асты жұта бермей, дұрыс шайнап жеу керек. Тамақты асықпай жеуге тиіспіз. Сіз асықсаңыз, тамақ жемегеніңіз дұрыс болар. Көптеген адамдардың тез жеп, дұрыс шайнамай жұта беру әдеттері бар. Бұл ас қорытудың бұзылуына әкеліп соғады. Асығып адам көп тамақ жеп қояды. Тамақты жақсылап шайнап жеген адамдардың дене бітімі көбінесе көрнекті, арықша болады.

Тамақтан кейін дереу ұйықтауға болмайды.

Егер де тамақтан кейін ұйықтасаңыз, ағзаңыздағы барлық физиологиялық процесстер нашарлайды. Ұйқы ас қорытуға көмектеспейді. Тамақтан соң 2 сағаттан кейін ұйықтауға болады.