1870 жылы 5 наурызда Семипалатинск облысы Қарқаралы уезі Тоқырауын даласы №7 ауылында туған (Қарағанды облысы Ақтоғай ауданыныңда)

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1886 жылы 21 тамызда Омбы техникалық училищесіне (ОТУ),  «пансионер» болып қабылданған.ОТУ 1882 жылы құрылып жатқан  Сібір темір жолы үшін төменгі техникалық кадырларды дайындау мақсатында Ресей императорының жарлығымен ашылған.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ОТУ –ды аяқтағаны туралы аттестат, 1890 жыл 14 маусым:

     «Аттестат. Иесі Сұлтан Магомед дінің ұстанушының ұлы 1870 жылы туған Алихан Нурмухамедов, ОТУ толық оқу курсын аяқтап, техник атағы бойынша, жақсы мінез – құлық танытып. Өтілетін пәндерден келесі жетістіктерге жеткен...»

«14 сабақтың ішіндегі 10 сабақ бойынша бағасы «5», қалғаны «4»

 

 

 

 

 

 

 

 Техник аттестатын алған соң Бөкейханов Петербургке кетеді, даланың генерал-губернатор кеңесінен ОТУ директоры Н.Доброхотованың С-Петербург Императорының Орман институты директорының орынбасары биология ғылымдарының докторы, профессор Бородлиннің атына ұсынылған хат алған.  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 Ресей империясының қоғамдық-саяси өмірінің орталығы болып табылатын С-Петербургте Бөкейхановтың болған жылдары оның қоғамдық-саяси көзқарасының қалыптасуына зор ықпал еткен. Мұрағаттың және басқа да ақпарат көздері бойынша Алихан студенттік қозғалыстың арасында болған, астанадағы студенттік «Тәртіпсіздіктердің» ұйымдастырушыларының және басшыларының бірі болған, әр түрлі әдеби-саяси ұялар мен үйірмелердің жұмысына қатысқан. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

     Көрнекті мемлекеттік қайраткер ғалым математик профессоры және Бөкейхановтың алаш қозғалысы бойынша серіктесі Әлімхан Ермековтың куәлігі бойынша Алихан әлемдік пролитариаттық жетекшісі Владимир Ульянов –Ленинмен бірге Санк-Петербург университетінің заң факултетін бітірген сонымен қатар бірнеше шеттілдерін меңгерген 1894 жылы орман шаруашылығы ғалымы мамандығы бойынша, орман институтын аяқтап және бір мезгілде заңгер дипломын алып Алихан Омскіге қайтып оралды. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

   А.Н. Бөкейхановтың өмірбаяныңдағы қоғамдық қайраткері ретінде кезеңі оның бірінші мемлекеттік думанның сайлау науқанына қатысуы болып табылады. Ол қазақ даласына шығып далалық өлкенің байырғы тұрғындарымен кездесулер өткізген, онда алдағы сайлауға деген өзінің көзқарасын және қазақ халқы үшін қажетті міндеттерді жеткізген, сонымен қатар оның жергілікті баспа сөз басылымы беттеріндегі мақалаларында Ресей хандығының саяси қатарын демократияға шақыру айтылған.      

 

 

 

 

 

 

 

 

   1906 жылы 15 маусымда болған Семейпалатинсктік  облыстық жиында ол осы аумақтағы қазақ тұрғындарының атынан бірінші мемлкеттік дума депутаты болып таңдалған бірінші мемлекеттік дума жұмысынан Бөкейханов қатыса алмаған, себебі ол Санк-Петербургке  оның таратылуының алдында ғана келген.

1907 жылдың басында Семейпалатинск облысында  екінші  мемлекеттік думаға сайлау бойынша науқан басталғанда А.Н.Бөкейханов қайтадан белсенді  қатысып кйінен өзінің кандитурасын алып тастаған, себебі  хандық әкімшілік кез-келген уақытта сайлаудың нәтижелерін өзгертуі мүмкін. 

 

 

 

 

 

 Бөкейханов орыс баспасөз беттерінде қазақ халқы үшін көші қон тақырыбын қозғаған 1908 -1910 жылдардағы Санк-Петербургтың «Сібір мәселелері» журналында жарияланған  мақалалар: «Киргизы на совещании Степного генерал-губернатора», «Переселенческие наделы в Акмолинскойобласти», «Русские поселения в глубине Степного края», «Бюрократическая утопия», «Кризис канцелярского переселения», «Ничьи деньги», «Переселенцы в Тарских урманах», «Долой с дороги: идет овцевод!», «Ненужное генерал-губернаторство».      

 

 

 

 

 

 

 

 

 

        Алаш Орданың көш басшысы

           1917 жылы 21-28 шілдеде Оренбург  қаласында өткен бірінші жалпы қазақтың съезде оның бастамасы бойынша жеке саяси-партия құру тілегі айтылған және Ресей демократиялық федерация шенберінде аумақтық ұлттық автономия құру талабы айтылған, съезд А.Бөкейхан бастаған топқа болашақ партия бағдарламасы жобасының дайындау туралы тапсырма берген, ол қазақ жерінде жарияланған жобаны құрушылар партияны алаш деп атауды ұсынған. 

 

 

 

 

 

 

 

           

            1917 жылдың 5-13 желтоқсанда Оренбург қаласында алаш көш басшылары екінші жалпы қазақ съезін өткізген, олар бір ауыздан аумақтық ұлттық автаномияны құруды және оған «тегі бір, мәдениеті бір, тарихы және тілі бір»  қазақ тұрғындары басым барлық облыстарды қосу туралы қаулы қабылдаған.—

 

 

 

 

 

 

 

 

     —

         Осы тарих шешімнің негізгі келесідей қалыптасқан: «Ресей республикасы халықтың сенімінен, биліктен айырылған азаматтық соғыс болуы мүмкін анархия қазақ-қырғыз халқының өмірімен мүлкіне қауіп тудырады...жалғыз шығатын жол қазақ- қырғыз облыстарының барлық тұрғындарының мойындататын мықты билікті ұйымдастыру болып табылады.

 

 

 

 

 

 

 

 

         

 

 Его   Оның Қазақстанда болуы кеңес билігі  үшін қауіпті болған, соған байланысты орталық басшылары, кәрі Марксистің денсаулығына қамқорлық көрсеткен кейіп танытып, Москваға шақырып алуды шешкен. 1922 жылдың күзінде ол тұтқындалып айдалуымен астанаға жеткізілген онда оны Москваның орталығындағы бұрынғы граф   Шереметьевтің үйіндегі жеке пәтер күтіп тұрған, осы сылтау арқылы кеңестіктер өздерінің негізгі мақсаттарын жасырған – оны халықтан оқшаулап және тәжірибелі саяси қайраткерді бақылауда ұстау болды.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

         А.Н.Бөкейханов 1930 жылға дейін баспасөз арқылы ұлттық интелегенцияға ықпал етіп отырған 1922-1930 жылдары аралығында ол Қазақстан барлық баспасөз қызметтерімен  қызмет атқарған және өзінің материалдарын «Қыр басы», «Қалмақбай», «Читатель» сияқты әртүрлі аттармен жарияланған, алайда кеңес билігін кетіруге тырыспаған және халықты көтеріліске шақырмаған ,я ол кеңес билігін сүйген жоқ бірақ ол мойындады. Өйткені ол өзіне қамқорлықпен қараған жалғыз биліктің кеңес билігі екендігі сенген, «Біз уақыт бойы жеке ұлттық бірлік болуға тырыстық және бізге кеңес билігінен басқа ешкім қол ұшын берген жоқ».

 

 

 

 

 

 

 

 

       

         Барлық қазақ халқының көш басшысы Алихан Бөкейхановқа осындай тағдыр жазылған:

         1937 жылдың қыркүйегінде ол өлім жазасына кесілген, атылған және Москва қаласы Донской кладбищесінде жерленген.