Алпауыт аласапыран заманда өмір кешкен ұлт зиялылары Отан алдындағы жауапкершілікті жан-тәнімен сезініп, елім деп еңіреген талай жан қазақ халқын ұлы мақсаттарға жетелегені баршаға мәлім. Ұлт санасына сапалы ой салған, қоғам дәрежесін рухани биікке жеткізу жолында күрескен - Алаш өкіметінің басшысы Әлихан Бөкейханов қазақ тарихында ұмытылмас із қалдырды. Ұлттық саяси партияның негізін қалаушы, қазақ ұстазы, гуманист әрі экономика, тарих, этнография, филология, статистика, политология салаларының ғалымы. Бұл жайында әйгілі ғалым С.П.Швецов "Ә.Бөкейханның барлық ғылыми еңбектері оның терең де жан-жақты, білімділігі мен дайындығын көрсетеді, керекті фактілер мен материалдар жоғары сапада, мұқият түрде талданып, ұқыптылықпен қолданылғандығымен ерекшеленеді"-деп жазған болатын.[1].
Әрине, ұлы даланың ұлылығын бойына сіңіріп өскен-Әлихан Бөкейхановтың " Қырғыздардың өлікті шығаруы туралы", Аңқау елге - арамза молда", "Шежіре" молда мақалаларында қазақ тұрмысының кемістіктерін ашып, көрсетіп, өркениетті даму жолы қажеттігін сезіне, "Далалық аймақтағы қой шаруашылығы" атты еңбегін оқып отырып, елдің әл-ауқатын жақсарту жолы мал өнімін көбейту, қой тұқымын көбейту ерекшеліктеріне де тоқталып өтеді. Халқымыздың әл-ауқатын ғана емес, рухани азығын да ойлаған жан. Осы мәселеде А.Құнанбаевты аса жоғары бағалаған. Ұлы ақынның әдеби шығармашылығын зерттеп, поэтикалық шеберлігіне көңіл бөлді. Абайдың даралығын мойындап, алғаш баға берген. Абай қызығушылық танытқан А.С.Пушкин, М.Ю.Лермонтов, И.А.Крылов, Л.Н.Толстой, А.П.Чехов, Ф.М.Достаевский тағы басқа орыс даналарының шығармаларын оқыды. Ұрпаққа үлгі боларлық романдар, он шақты повестер, жүздеген әңгімелер, пьесалар, өнер жайлы трактаттар, ел мәселесін жырлайтын сын мақалалар мен хаттар қалдырған.
1905-ші жылдың қараша айында Ә.Бөкейханов төрт миллион қазақ халқының атынан Мәскеуде Ресейдің земстволық қалалық қайраткерлерінің кезекті съезіне қатысып,былай деген еді: "Мен Оралдан Алтайға, Сібір темір жолынан Омбыға дейінгі территорияны алып жатқан төрт миллион қазақ халқының өкілі болып табыламын. Бізде де қырғыз, қазақ тілдеріндегі қуғынға ұшырап, біз де цензура қосымында отырған. Халықпыз... Сондықтан, мен де съезге қойылған жергілікті тілдерге барлық шектеулерді тез арада жоюды талап еткен азаматтардың ұсыныстарына қосыламын!"-деген болатын.[2] Осы секілді өзекті мәселелерді қозғап отырды. Бұл жөнінде "Қазақ" газетінде "Біздің газетіміздің мақсаты - бұхара халықтың мүддесін қорғау, қазақтар арасында ғылым мен мәдениеттің дамуына үлес қосу, басқа халықтардың өмірлері мен жетістіктерімен таныстыру" - деп жазса, "Алаш партиясының басты мақсаты - Ресейдің құрамында автономды қазақ мемлекеттігін құру болды. Ресей демократиялық федеративтік республикадағы әрбір жеке мемлекет бірдей құқықты және мүдделі",- деп ұлт тағдырын тереңінен толғаған болатын."Алаш" партиясы зорлық-зомбылыққа қарамастан, тәуелсіздікке жету жолдарын қарастырды, қазақ халқының сана сезімін оятып, көзі ашық, көңілі ояу елдер қатарына қосуға ат салысты. Осындай ұлы мақсатпен 1917жылы желтоқсанда жарияланып, бірінші төрағасы Әлихан Бөкейханов сайланды. Осыдан кейін, қуғын-сүргін, қиын-қыстау күндер күтіп тұр еді.1937 жылы тамыз айында Сталиннің бұйрығымен "Кеңес өкіметіне қарсы контрреволюциялық күресті басқарды, Қазақстанда және Мәскеуде террористік орталық жетекшілермен байланысты болды" - деген жалған жаламен түрмеге қамалды. [3]. Жалған жала қазақ жерін 56 жыл жалпағынан басты. Әйтсе де, тарихи шындық өз дегенін жасап, Қазақ Елім - Тәуелсіз Мемлекет болды. Әлихан Бөкейханов та ақталды. Тәуелсіздік тұғыры биік болсын! Тәуелсіздік жолында күресіп келе жатқан қазақ азаматтары қаншама! "Қазақ" деп соққан жүректерге бас ием! Бүгінде ел қамын ойлап, еңсесі биік отыз елдің қатарына қосу үшін күш-жігерін сарп етіп жүрген елбасымыз Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев жайлы айтып өтпеу ұстаздығыма сын болар еді. Сындарлы кезеңде халық арманы мен болашағын ойлап, елін дүниежүзілік кеңістікке жетелеп алып шықты. Терең ойлап, саналы сараптама жасап,"Мәңгілік Ел" идеясын өз мақаласында айтқан болатын. Ондағы мақсат - ел бірлігі мен құндылығын сақтап, ынтымақтастықта өмір сүру. "Ырыстың басы - ынтымақ" - демей ме атам қазақ. "Ұлт жоспары - қазақстандық арманға бастар жол" мақаласында да көптеген мәселелер көтерілді. Ел жағдайын жақсартуда бір мақсат, бір мүддеге бағыттай отырып, ақ жолмен өсу жолын көрсетіп берді. Бұл - Алаш зиялыларының арманы, қазақ халқының ұлттық жетістігі. "Қазақ" деп соққан жүректер жайлы жаза берер болсақ, том-том кітаптар жазылары сөзсіз. Ұлы даланың ұлы - Әлихан Бөкейханов жайлы мақаламды елбасымыз - Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев кезінде айтқан сөзімен аяқтайын "Егер келешекте қолымнан іс келетін азамат бола қалсам, қазақ деген халықты дүние жүзіне танытып, терезесін тең етер едім." «АЛАШ МҰРАТЫ ЖӘНЕ ТӘУЕЛСІЗ ҚАЗАҚСТАН» облыстық ғылыми–тәжірибелік конференцияға қатысуға өтінім
Қатысушының аты-жөні (толық) Тлеубекова Гульмира Талгатовна
Ғылыми дәрежесі, ғылыми атағы
Қызмет орны, лауазымы ИВТ лабаранты, №54 ЖББОКММ
Мақала тақырыбы Ұлы дала перзенті
Секция мақала Е-mail gulmira.talgatovna.84@mail.ru
Байланыс телефондары 8775-916-67-93
