САПТЫҚ ЖИЫН 1 ЖЕЛТОҚСАН ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ТҰҢҒЫШ ПРЕЗИДЕНТІНІҢ САЙЛАНҒАН КҮНІ 8-в сыныбы Сынып жетекшісі / Шорина К.Е. 1 желтоқсан Қазақстан Республикасының тұңғыш президентінің сайланған күні Тақырыбы: Менің Отаным Қазақстан. Мақсаты: 1. Білімділік: Оқушыларға еліміздің рәміздерінің мағынасын терең түсіне білуге мемлекеттік рәміздердің авторларының өмірбаяндарын, еңбек жолдарын үйрету.Мемлекеттік рәміздердің 20 жылдығына тоқтала отырып, Лондонда өткен ХХХ жазғы Олимпиада ойындары еліміз үшін жетістіктерге толы болғандығы жайлы мағлұмат беру. 2. Дамытушылық: Оқушылардың мемлекеттік нышандарды оқып- үйренуде өзіндік дағды қалыптастырып және шығармашылық қабілеттерін дамыту. 3. Тәрбиелік: Оқушыларды Отан сүйгіштікке, адалдыққа, адамгершілікке, мемлекеттік рәміздерді қастерлеуге, кұрметтеуге тәрбиелеу. Сабақтың түрі: Ауызша журнал Тәрбие сағатының әдісі: іздену, сұрақ-жауап, әңгімелеу Көрнекілігі: Қазақстан Республикасының рәміздері, Қазақстан Республикасының рәміздері, Қазақстан Республикасының рәміздерінің авторларының суреттері. Тәрбие сағатының барысы: Ұйымдастыру кезеңі: Оқушыларды түгендеу,назарларын сабаққа аудару. Құрметті оқушылар, бүгін біз Мемлекетт Рәміздеріміз жайлы терең, жан-жақты білуге және Мемлекттік Рәміздеріміздің авторлары жайлы , олардың өмірлері жайында, еңбек жолдарымен таныса отырып, өз білімімізді ой өрісімізді кеңейтеміз. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ МЕМЛЕКЕТТIК ТУЫ – Қазақстан Республикасының мемлекеттiк негiзгi рәмiздердiң бiрi. ҚР Президентiнiң “Қазақстан Республикасының Мемлекеттiк рәмiздерi туралы” конституциялық заң күшi бар Жарлығымен (24.1.1996) белгiленген. Мемлекеттік ту көгiлдiр түстi тiк бұрышты кездеме. Оның ортасында арайлы күн, күннiң астында қалықтаған қыран бейнеленген. Ағаш сабына бекiтiлген тұста — ұлттық оюлармен кестеленген тiк жолақ өрнектелген. Күн, арай, қыран және ою-өрнек — алтын түстi. Тудың енi ұзындығының жартысына тең. ҚР мемл. туының авторы — суретшi Шәкен Ниязбеков. Бiрыңғай көк-көгiлдiр түс төбедегi бұлтсыз ашық аспанның биiк күмбезiн елестетедi және Қазақстан халқының бiрлiк, ынтымақ жолына адалдығын аңғартады. Бұлтсыз көк аспан барлық халықтарда әрқашан да бейбiтшiлiктiң, тыныштық пен жақсылықтың нышаны болған. Геральдика (гербтану) тiлiнде — көк түс және оның түрлi реңкi адалдық, сенiмдiлiк, үмiт сияқты адамгершiлiк қасиеттерге сай келедi. Ежелгi түркi тiлiнде “көк” сөзi аспан деген ұғымды бiлдiредi. Көк түс түркi халықтары үшiн қасиеттi ұғым. Түркi және әлемнiң өзге де халықтарындағы көк түстiң мәдени-семиотик. тарихына сүйене отырып, мемлекеттік тудағы көгiлдiр түс Қазақстан халқының жаңа мемлекеттiлiкке ұмтылған ниет-тiлегiнiң тазалығын, асқақтығын көрсетедi деп қорытуға болады. Нұрға малынған алтын күн тыныштық пен байлықты бейнелейдi. Күн — қозғалыс, даму, өсiп-өркендеудiң және өмiрдiң белгiсi. Күн — уақыт, замана бейнесi. Қанатын жайған қыран құс — бар нәрсенiң бастауындай, билiк, айбындылық бейнесi. Ұлан-байтақ кеңiстiкте қалықтаған қыран ҚР-ның еркiндiк сүйгiш асқақ рухын, қазақ халқының жан-дүниесiнiң кеңдiгiн паш етедi. Шакен Ниязбеков – Қазақстан Мемлекеттік Туының авторы және суретші. Ол 1938 жылы 12 қазанда бұрынғы Тараз қаласында өмірге келген. Шакен Ниязбеков анасы жағынан кеңес одағының батыры Бауыржан Момушылының туысы, сонымен қатар арғы ата-бабалары Төле би болған екен. Ол 10 жасында ата-анасынан, апасынан айрылған екен. Мектепті бітіргеннен кейін Ленинградтағы В.И.Мухин атындағы жоғарғы сурет-өнеркәсіп училищесін бітірген. Студент болып жүрген кезінен-ақ ол Эрмитаждағы, Петродворецтегі Исаакиев соборын қайта өндеу жұмыстарына қатысқан. Ол өзінің басты ұстазы суретші Абылхан Қастеев деп есептейді. Соңғы 30 жылдан астам уақытта көптеген конкурстарға қатысып, бірнеше рет жеңіпаз атанған. Мысалы: 1961 жылы – Чехословакияда «Глобус» телевизорының дизайнын құрастырған үшін алтын медаль, 1964 жылы Ленинградта «Миру-мир» плакаты үшін конкурста бірінші премия, 1967 жылы- Монреалда «ЭКСПО -67» қатысушы, 1982 жылы Алматы қаласындағы Республика алаңындағы «Құрманғазы», «Көбік Шашқан», «Исатай Тайманов», «Абай», «Шоқан Уалиханов», «Мұхтар», «Материнство» көркем-өнер әшекелеу конкурсында бірінші орын алған. Бауыржан Момұшылының қабыр-тасының ескерткіші және Алматы қаласының нышаны оның жоғарғы жетістіктері болып табылады. Шакен Ниязбеков Қазақстан Республикасы Мемлекеттік Туының авторы. 1996 жылы Қазақстан суретшілерінен, ТМД елдерінен, Туркия, Германия, Монголиядан 1200-ден астам қатысқан конкурста жеңіп шықты. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ МЕМЛЕКЕТТIК ЕЛТАҢБАСЫ. Елтаңба — Қазақстан Республикасының негiзгi мемлекеттiк рәмiздерiнiң бiрi. ҚР Президентiнiң “Қазақстан Республикасының Мемлекеттiк рәмiздерi туралы” конституц. заң күшi бар Жарлығымен (24.1.1996) белгiленген. Рәмiздiк тұрғыдан ҚР мемл. гербiнiң негiзi — шаңырақ. Ол — гербтiң жүрегi. Шаңырақ — мемлекеттiң түп-негiзi — отбасының бейнесi. Шаңырақ — Күн шеңберi. Айналған Күн шеңберiнiң қозғалыстағы суретi iспеттi, Шаңырақ — киiз үйдiң күмбезi көшпелi түркiлер үшiн үйдiң, ошақтың, отбасының бейнесi. Тұлпар — дала дүлдiлi, ер-азаматтың сәйгүлiгi, желдей ескен жүйрiк аты, жеңiске деген жасымас жiгердiң, қажымас қайраттың, мұқалмас қажырдың, тәуелсiздiкке, бостандыққа ұмтылған құлшыныстың бейнесi. Қанатты тұлпар — қазақ поэзиясындағы кең тараған бейне. Ол ұшқыр арманның, самғаған таңғажайып жасампаздық қиялдың, талмас талаптың, асыл мұраттың, жақсылыққа құштарлықтың кейпi. Қанатты тұлпар Уақыт пен Кеңiстiктi бiрiктiредi. Ол өлмес өмiрдiң бейнесi. Бiр шаңырақтың астында тату-тәттi өмiр сүретiн Қазақстан халқының өсiп-өркендеуiн, рухани байлығын, сан сырлы, алуан қырлы бет-бейнесiн паш етедi. Бес бұрышты жұлдыз гербтiң тәжi iспеттi. Әрбiр адамның жол нұсқайтын жарық жұлдызы бар. Қ. р. м. елтаңбасының авторлары — Ж.Мәлiбеков пен Ш.Уәлиханов. Мәлібеков Жандарбек Мәлібекұлы - Қазақстан Республикасының Мемлекеттік Елтаңбасының авторы, Өзбекстанның еңбегі сіңген архитекторы. Ол 1942 жылы 24 наурызда Қызылорда облысы Жаңақорған ауданы, Екпінді ауылында дүниеге келген. Ол Ташкенттегі архитектуралық Политехникалық институтты бітірген. Өзбекстаның ғылыми – зерттеу институты өнеркәсібінің және қала кұрылысының басты жобасының архитекторы. Жандарбек Мәлібекұлы Андижан қаласының аэровокзалының, Ферғана қаласындағы почтамптың, Самаркандта облыстық администрацияның, драма театрдың, орталық библиотеканың және Ангрена, Ферғана, Самарканд қаласындағы шағын аудандардағы үйлердің жобасын құруға белсене қатысты. Қазір Астана қаласында тұрады. Уалиханов Шота-Аман Ыдырысұлы Қазақстан Республикасының Мемлекеттік Елтанбасының авторы. Қазақстанға еңбегі сіңген архитектор, Қазақстан Республикалық Мемлекеттік сыйлығың лауреаты. Ол 1932 жылы 26 сәуірде қазіргі Солтүстік Қазақстан облысы Айыртау ауданы, Сырымбет ауылында дүниеге келген. Ол Мәскеудегі архитектуралық институтын бітірген. Ол Қазақстан жобалау институтында қалақұрылысы бойынша Алматы қаласының бас архитекторының орынбасары болып істеген. Қазіргі уақытта Мемлекеттік тарихи мәдени ескерткіштерді қорғау қоғамының бастығы. Негізгі жұмыстары: Шоқан Уалиханов, Әліби Жангельдин, Тоқаш Бокин ескерткіштерін және «Динамо» стадионның жобасын құрастырған. Қазақстан Республикасы Мемлекеттік әнұранының мәтіні сөзі: Жұмекен Нәжімеденов, Нұрсұлтан Назарбаев, әні: Шәмші Қалдаяқовтыкі Жұмекен Нәжімеденов – Қазақстан Республикасының әнұранының авторы. «Менің Қазақстаным» өлеңінің сөзін ол 21 жасында жазған екен. Ол 1935жылы 28 қарашада қазіргі Атырау облысы, Құманғазы ауданында Қошалақ жерінде өмірге келген. Ол атасы Нәжімеден Стамгазиевтің қолында өскен. Сөз өнеріне сүйіспеншілігін, Отанның тарихын және Қазақ елінің салт-дәстүрін біліп өсуге жеке адам болып қалыптасуына атасының әсері мол болған. Атасы немересіне олардың әйгілі ата-бабалары Қартпанбет жырау (алтыншы ата- бабалары) болғанын оның үлкен әпкесі Қосуан. Қосуан Махамбет Өтемісұлының шешесі болғанын айтып берген. Жұмекен Нәжімеденов Қазақстан Мемлекеттік консерваторияда оқыған. (қазіргі Құрманғазы атындағы ұлттық консерватория). Кейінірек «Жазушы» баспасында редактор болып, «Лениншіл жас» газетінің бөлім меңгерушісі, «Қазақстан» жазушылар одағының әдеби кеңесшісі, Мемлекеттік баспа комитетінің редакторы, «Мектеп» баспасының меңгерушішісі болып істеген. 1961жылы Жұмекен Нәжімеденовтің ең алғашқы лирикалық «Егіс» жинағы шықты. Кейінірек төрт жылдан кейін «Жоқ, ұмытуға болмайды» атты жинағы жарық көрген.Жұмекен Нәжімеденовтың тірі кезінде барлығы оншақты өлең жинағы және үш томдық «Ақ шағыл» («Белые пески» 1973 жыл) «Кішкентай» (Маленький) (1975 жылы) «Даңқ пен уақыт» (Известность и молва) (1975 жылы) шыққан. 48 жасқа алты күн қалғанда 1983 жылы 22 қарашада қайтыс болған. Ақынның қайтыс болғаннан кейін тірі кезінде жарық көрмеген он жинақ өлеңдері, поэмалары, повестері, романдары, статьялары, аудармалары және тоғыз күй шығармалары жарық көрді. Оның шығармалары көптеген тілдерде аударылған. Жұмекен Нәжімеденов А.Вознесенскийдің, Е.Евтушенконың, Н.Хикметтің және А.Файзидің шығармаларын қазақ тіліне аударған. Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев 1940 ж. шілденің 6 Алматы облысы Қаскелең ауданы Шамалған ауылында дүниеге келген. 1967 ж. Қарағанды металлургия комбинаты жанындағы жоғары техникалық оқы орнын бітірді. Экономика ғылымдарының докторы. Қазақстан Республикасы Ұлттық ғылым академиясының, Халықаралық инженерлік академияның, Ресей Федерациясы әлеуметтік ғылымдар академиясының академигі. Әл-Фараби атындағы Қазақ мемлекеттік ұлттық университетінің құрметті профессоры. Беларус ғылым академиясының құрметті мүшесі. М.В. Ломоносов атындағы Мәскеу мемлекеттік университетінің құрметті профессоры. 1960—69 жж. — Қарағанды металлургия зауытында жұмыс істеді. 1969—73 жж. — Қарағанды облысы Теміртау қаласындағы партия-комсомол жұмыстарында жауапты қызметтер атқарды. 1973—77 жж. — Қарметкомбинаттың партком хатшысы. 1977—79 жж. — Қарағанды облыстық партия комитетінің хатшысы, 2-ші хатшысы. 1979—84 жж. — Қазақстан КП Орталық Комитетінің хатшысы. 1984—89 жж. — Қазақ КСР Министрлер Кеңесінің төрағасы. 1989—91 жж. — Қазақстан КП ОК бірінші хатшысы, 1990 ж. ақпан—сәуір аралығында Қазақ КСР Жоғары Кеңесінің төрағасы болды. 1990 ж. сәуірінен — Қазақ КСР президенті. 1991 ж. желтоқсанның 1-інде тұңғыш рет Қазақстан Республикасы Президентінің жалпыхалықтық сайлауы өтті. Сайлау нәтижесінде Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев басым дауыспен (98,7 %) жеңіске жетті. 1995 ж. сәуірдің 29-ында жалпыхалықтық референдум нәтижесінде Қазақстан Республикасы Президенті Н.Ә.Назарбаевтың өкілеттігі 2000 ж. дейін ұзартылды. 1999 ж. қаңтардың 10-ында өткен жалпыхалықтық сайлаудың нәтижесінде Н. Назарбаев 79,78 % дауыс алып, Қазақстан Республикасы Президенті болып қайта сайланды. 2005 ж. желтоқсанның 4-інде сайлаушылардың 91,5 % дауысын алып, Қазақстан Республикасының Президенті болып қайта сайланды. Кезінде Жұмекен Нәжімеденов жазған ән сөзіне Елбасы Нұрсұлтан Назарбаевтің бастамасымен кейбір түзетулер еңгізілді. Елбасының ұсынысы бойынша біріншіден, әнұранның мәтінінде ғасырлар бойы тәуелсіздік үшін күрескен бабалар ерлігі көрініс тапты. Екіншіден, мәтінде асыл мұрамыз – еліміздің кеңбайтақтығы, үшіншіден, жер мен ел байлығы біздің ұрпақтарымыздың болашағына айқын жол ашатыны көрініс тапқан. Ең бастысы – тәуелсіздігіміздің алтын діңгегі – ел бірлігі баса айтылған. Шәмші Қалдаяқов (1930-1992) Шәмші Қалдаяқов-композитор,қолданыстағы Қазақстан гимнің авторы. Ол 1930 жылы 15 тамызда Оңтүстік Қазақстан облысы, Қызылқұм ауданында дүниеге келген. 1956-62 жылдары Алматы консерваториясында оқыған. Ш. Қалдаяқов көптеген жастар жайлы лирикалық өлеңдердің авторы. Қазіргі таңда халық арасында ерекше орындалып жүрген әндер. Мысалы; «Қара көз», «Қайықта», «Ақ сұңқарым», «Ана туралы жыр», «Сырдария сұлуы» және т.б өлеңдері.Композитордың твочествосында 3000 астам өлең бар. Сол өлеңдерін Қазақстанның белгілі әншілері Б.Төлегенова, Р. Рымбаева, Н.Нүсіпжанов т.б. орындап жүр. «Менің Қазақстаным» әні оның творчествосындағы маржаны деп есептеледі.Осы әні ең алғаш рет 2006 жылы қаңтар айында Ақордада Н.Назарбаев президенттік қызметіне кіріскенде салтанатты түрде орындалды. Алматының орталық концерт залы және бір көшесі композитордың есімімен аталады. Міне осындай ұлы тұлғаларымыздың ерен еңбегінің арқасында біздің Қазақстан Республикамыздың рәміздері өмірге келді. Лондонда өткен ХХХ жазғы Олимпиада ойындары еліміз үшін жетістіктерге толы болды. 27 шілде мен 12 тамыз күндері аралығындағы олимпиадада ел үмітін арқалаған спортшыларымыз толағай табыстарға жетіп, ел мерейін үстем етті. Қазақ елін бүкіл әлемге танытты. Лондон Олимпиадасының алғашқы жарыс күні еліміз үшін алтынмен басталды. Велоспорттан 250 шақырымдық қашықтықта Александр Винокуров топ жарып, Олимпиада чемпионы атанды. Екінші жарыс күні ауыр атлет Зүлфия Чиншанло әлем және олимпиада рекордын жаңартты. Қазақстан спортшыларының қоржынына екінші алтын медаль түсті. Ал, жарыстың төртінші күні Қазақстан қоржынына 3-ші алтын медаль түсті. Оны тағы да ауыр атлеттеріміз алды. Олимпиада чемпионы атанған Зүлфия Чиншанлоның жеңісті жолын Майя Манеза жалғастырды. Тек алтын медаль үшін күресуге уәде берген қазақстандық спортшы Светлана Подобедова сөзінде тұрып, Қазақстан қоржынына төртінші алтын медаль салды. Лондон Олимпиадасында ең үздік нәтижеге қол жеткізген ол, 291 келіні бағындырып, олимпиадалық рекорд орнатты. Сыр елінің серкесі Илья 94 келіге дейінгі салмақ санатында 418 келіні бағындырып, әлемдік және олимпиадалық рекорд орнатты. Осылайша, Қазақстан қоржынына 5-ші алтын медаль салынды. Жұлқа көтеруде 185 келіні бағындырған Илья, серпе көтеруде 233 келіні бағындырып, жаңа әлемдік рекорд орнатты. Екі жаттығудың жалпы көрсеткіші 418 келі. Осылайша, Қазақ елінің спортшысы әлемдік рекордты жаңалады. Қазақстандық спортшы Ольга Рыпакова үштеп секіруден 14,98 метрге секіріп, үздік нәтижеге қол жеткізді. Олимпиада чемпионы атанған Ольга еліміздің қоржынын тағы да бір алтын медальмен толықтырды. Алтыннан өрілген жолды қола медальдар жалғастырды. 84 келіге дейінгі салмақта белдескен палуанымыз Даниал Гаджиев Олимпиада ойындарының 10-шы күні қола жүлдеге иелік етті. Ал, 8 тамыз күні боксшы қызымыз Марина Вольнова Лондон Олимпиадасының екінші қола медалін қоржынымызға салды. Сондай-ақ, балуан қыздарымыз да дәстүрден жаңылған жоқ. Осыдан 4 жыл бұрын Бейжің Олимпиадасында Елена Шалыгина Қазақстан қоржынына қола медаль салса, сол биіктен Лондонда Гүзел Манюрова көрінді. Қарсыласының осал тұсын тапқан Гүзел мүмкіндікті мүлт жіберген жоқ. Олимпиада ойындарының қола жүлдегері атанды. Қазақстан құрамасының 91 келіден жоғары салмақ дәрежесіндегі боксшысы Иван Дычко ХХХ жазғы Олимпиада ойындары бокс турнирінің ширек финалында Ұлыбритания спортшысы Энтони Джошуаға 13:11 есебімен есе жіберіп, 4-ші қола медальді ел қоржынына салды. Ал, Лондон Олимпиадасының соңғы күні боз кілемге көтерілген еркін күрес шеберіміз Ақжүрек Таңатаров қола медаль үшін белдесуде түрік палуаны Рамазан Сахинмен күресіп, жеңімпаз атанды. Сондай-ақ, соңғы олимпиадалық күні 81 келіге дейінгі салмақ санатында күш сынасқан боксшы Әділбек Ниязымбетов финалда ресейлік спортшы Егор Мехонцевпен қолғап түйістірді. Нәтижесінде, Әділбек Лондон Олимпиадасының күміс жүлдегері атанып, ел қоржынындағы бірінші күміс медальді еншіледі. 69 келіге дейінгі салмақ санатында ұлыбританиялық боксшы Фредди Эванспен жұдырықтасқан қазақстандық Серік Сәпиев қарсыласын ойсырата жеңіп, 7-ші алтын медальмен Олимпиада ойындарының соңғы күнін әдемі қорытындылады. Сонымен, еліміздің қоржынында 7 алтын, 1 күміс, 5 қола медаль. Жалпы жүлде қорында 13 медалі бар Қазақстан 12-ші орынды иеленді. Атап айтқанда, былғары қолғап шебері Серік Сәпиев, велошабандоз Александр Винокуров, ауыр атлет Илья Ильин «Отан» орденімен, зілтеміршілер Светлана Подобедова, Зүлфия Чиншанло, Майя Манеза және жеңіл атлет Ольга Рыпакова ІІ дәрежелі «Барыс» орденімен, палуан Даниял Гаджиев, боксшылар Әділбек Ниязымбетов, Иван Дычко, Марина Вольнова, палуан Гузель Манюрова, еркін күрес шебері Ақжүрек Таңатаров «Құрмет» орденімен марапатталды. Сонымен қатар, ҚР Спорт және дене шынықтыру істері агенттігінің төрағасы Талғат Ермегияев Мемлекет басшысы қолынан «Парасат» орденін алды. Бәрі: Тәуелсіздік туын биік ұстап, мемлекетіміздің рәміздерін әрқашан мақтан ете білейік! Менің Қазақстаным әні орындалады.