КМҚҚ «Мөлдір» бөбекжайы
Аты-жөні, тегі: Абулхаирова Айгуль Какимжановна
Қызметі: Педагог-психолог
Білімі: жоғары
Категория: бірінші
Еңбек өтілі: 19 жыл
БАЛАНЫ МЕКТЕПКЕ ҚАЛАЙ ДАЙЫНДАУ КЕРЕК?
Бала қалай мектепке барады, солай өзіне тән проблемаларға тап бола бастайтыны белгілі. Әдетте, бұл жағдай баланың сол шақтағы психологиялық ахуалына байланысты болып келеді. Себебі, бұрынғыдай емес, енді асыр салып, емін-еркін ойнап жүретін дағдысы өзгереді. Үлкендер оны қолынан жетектеп мектепке апарады. Кейбір балаларға алғашқы айларда мектепке бару қиын тиеді, оған қуанышты жайт емес, керісінше қорқынышты. Тіпті,үйдің есігінен шықпай табандап тұрып алатын балалар бар. Шындығына келгенде, баланың мындай қылық танытуына ата-анасының да кінәсі бар екенін айтпай кетуге болмайды. Баланы әу бастан-ақ мектепке психологиялық тұрғыдан дайындай білмегендіктен, оған барлық процесс ауыр болып көрінеді.
Қалай дегенмен, балаңыз өмірдің жаңа кезеңіне аяқ басты. Мектептің табалдырыгын жаңадан аттады, бөтен, танымайтын ортаға келді, мейлі олар өзі құралпылас болғанмен, балаға мұның бәрі жат. Үйдегі жайлы үстелге үйренген бала партаны да жатырқайды. Мұндай сәттерде балаға қалай комектесуге болады? Бірінші қыркүйек күні бала түгілі, әке-шешесінің, ата-әжесінің өзі толқулы жүреді. «Біздің бала не істеп отыр екен? Қасындағы балаларға, мұғаліміне бойы үйренді ме? Айналасымен тіл табысып кете алды ма?!» деп қобалжитыны рас. Әрине, бұл сұрақтарға табанасты жауап таба алмайсыз.
Дегенмен, мына нәрсені біліп жүргейсіз, бала мектеп табалдырығын аттағаннан үлкендерге көзқарасы өзгереді, бұрынғыға қарағанда салмақты бола түседі, өзін үлкен сезінеді. Тіл алады, жауапкершілікті сезінеді. Қыңырлық көрсететін әдеті басылады. Алғаш рет оқушы атану - балалар үшін «есеюдің» белгісі. Негізі, алты жасар балага мектепке бару қуанышты хабар болуы тиіс. Мәселен, «Балақай, жасың қаншада? О, алтыдасың ба? Бәрекелді, күзде мектепке барады екенсің гой. Жарайсың!» деген сөздер қай баланы болсын, қанаттандырады емес пе? Сол себепті, бала қашан мектепке барғанша асығып жүреді. Ал, егер қиналатын болса, онда баланы мектепке тәрбиелеу барысында қандай да бір қателік кеткені
Нашар оқуының себебі неде?
Баланың әуелден сабақ үлгерімі төмен болса, жаңа сабақты игере алмаса, қатарынан қалып оқыса, ата-анасы кәдімгідей мазасызданады. Баласының ақылды, талапты екенін біледі, ал не себепті мектеп бағдарламасын меңгеруге келгенде басқа оқушылардан артта калады? Мәселе мынада, кейбіріміз баланы оқыту тек кана мұғалімдердің мойнындағы міндет секілді көреміз. Жок, олай емес. Кәзіргі заманғы педагогтар мектепке дейінгі дайындықтан өтіп келген балалармен жұмыс істей бастаған, сондай бүлдіршіндерге үйренген.
Сондықтан, ең бірінші кезекте баланы мектепке дайындау ата-ананың жауапкершілігінде жатыр.
Бала әріп үйренсе, тақпақ, ертегілерді мүдірмей айта білсе, мектепке дайындық осы деп ойламаңыз. Бүгінде ата-аналардың көбісі осылай бұрыс ойлайды. Осыдан он шақты жыл бұрын балалар мектепке әріп танымай-ак бара беретін. Алдымен әліппе оқып, содан кейін жазу, оқу, есептеуді үйрететін еді. Қазіргі кезде білім беру әдістемесі өзгерген. Айтып отырғанымыздай, мектепке дейінгі мекемелерде буынмен оқуды, жазуды және жеңіл арифметикалық есептерді шығаруды үйретеді. Міне, осындай үлгілі құрдастарының арасында бала өзін жайсыз сезінеді. Мұғаліміне де оған арнайы уақыт бөліп қарауына тура келеді. Басқа балалар сабақты тез ұғып алса, ол түсіне алмайды. Осының өзі баланы мектеп жайлы жағымсыз ойларға итермелейді. Осыдан кейін сабаққа деген ынтасы төмендейді. Кішкентайлар да ересектер секілді жетістіктерімен мақтанғанды ұнатады. Мұндай кезде қандай жетістік болу мүмкін?
Ең бастысы, әке-шешелері баланы мектепке берер алдында тәжірибелі педагогтармен ақылдасып кеңескені дұрыс. Осы күні көптеген мектептер мен гимназияларда дайындық сыныптары құрылған. Мұндай дайындық сыныптарынан бас тартпаған жөн. Үйткені, ата-ананың өзінің баланы дайындайтын педагогикалық білімі жок. Оның үстіне қазіргі оқыту әдістемелерінің өзгеріп кеткенін айтып өттік. Дегенмен, үйде қандай тәсілдерді қолдануға болады? Әріп танудан бөлек, баланың сөйлеу және есте сақтау қабілетін, қол-аяғын жаттықтыратын әдістерді пайдалану керек. Ол үшін, бірінші кезекте баламен сөйлесіп, оны кішкентай демей әртүрлі тақырыпта пікірлесіп үйретіңіз.
Мысалы, көшеге серуендеуге шықканда, балаңыздан: «қалай ойлайсың, далада қар жауған кезде қандай ойын ойнауға болады? Сен не істер едің? Болмаса ауладағы сарғайған жапырақтарды не істеген болар едің?!» деп сұрасаңыз болады.
Бүлдіршіндерге үш жасынан бастап мұндай сұрақтарды қоя беру керек. Сондай-ақ ой-санасын дамытып, жадын жаттықтыру үшін әртүрлі ойындарды үйлестіруге болады. Адам алақанына сниятың бірнеше затты (мысалы, қалам, кілт, колға ұстайтын шағын айна, тарак, өшіргіш, сағат) үстел үстіне қойыңыз. Бастапқы кезде заттың саны алты-жетеуден аспауы керек. Сосын бала әлгі нәрселерге бір-екі минут көз тігіп жаттай бастайды, одан кейін көзін тарс жұмып, теріс қарап тұрып, үстел үстіне нендей заттар- дың жатқанын тез-тез айтып беруі қажет. Бірнеше рет қайталанған соң, затардың санын біртіндеп көбейтуге болады. Сонымен бірге баладан қонақта болғанда, театрда, саябақта не көрді, соның барлығын сұрап отыру керек. Ол өз кезегінде еске түсіру арқылы көп нәрселерді жадында ұстай алады. Ал, қолын жаттықтыру үшін сурет салып үйретіңіз, балшық пен ермексаздан бейнелерді немесе мозаика, констуктор құрастырғызыңыз. Көбінесе, құрастырып ойнайтын ойыншықтарды сатып әпергеніңіз абзал.
