ЖАДЫНАМА

Күзгі каникул кезіндегі қауіпсіздік

     Құрғақ жапырақтарды жағуға тыйым салынады. Түтін денсаулыққа зиянды. От көрші ғимаратқа көшуі мүмкін. Шалшық суда жүгіруге болмайды. Суланған аяқ киім суық тиюге әсер етеді. Күзде жылы киіну қажет.

Ата-ананың рұқсатынсыз далаға серуенге шығуға болмайды. Серуен кезінде адамның қандай жағдайға тап болатынын ешкім білмейді.

    Көшедегі қауіптердің бірі- жер асты коммуникацияларымен байланысты. Біздің әрқайсысымыз көшедегі ашық канализациялық және басқа құдықтарды   байқаймыз және оны айналып өтеміз. Балалар үшін жабылмаған немесе жартылай жабылған люктер аса қауіпті. Егер ересек адам құлаған кезде бір жерін көгертіп алса немесе сындырып алса, ал бала магистральдың – канализациялық құбырға батып кетуі немесе басына құлаған қақпақ соққысынан қатты жарақат алуы мүмкін.Сондықтан коммуникациялық құдықтардың маңына бармағаның дұрыс.
     Жерде үзіліп жатқан өткізгіш сымдар адам өмірі үшін өте қауіпті болуы мүмкін. Сымға жақындап, қолмен ұстауға тиым салынады.                                                                                                                                     
Сонымен бірге  жоғары вольтті желі тіректеріне шығу,  жоғары вольтті желі үстінде от жағу,  өткізгішке сым мен басқа  заттарды лақтыру, электр өткізгіштері өте жақын үй мен құрылыстың төбелеріне шығу, электр  қалқандарының ғимаратына кіру де адам өмірі мен денсаулығы үшін қауіпті аймақ саналады. Ойын барысында жоғарыда көрсетілген әрекеттерге жол берме. 

Көктайғақ кезіндегі қауіпсіздік ережесі

   Көктайғақ  – сырғанақ  беткейді түзетін қардың немесе мұздың қабаты.  Көктайғақ – жаңбырдан кейін күннің сууынан  пайда болған мұз қабаты. Ол көбінесе адамдар көп жүретін жерлерде және тротуарларда кездеседі. Жаяу жүргінші көктайғақ кезінде – құлап бір жерін жарақаттап алуы мүмкін және көлік астына түсіп қалу қаупі бар. Сондықтан жолда абай болу керек. Суық түскеннен бастап жарақаттар (буынды ауырту, сынықтар, денені соғып алу т.б) саны артады.

Көктайғақ кезінде зардап шеккің келмесе, келесі ережелерді есіңде сақта:

- Өзіңнің аяқ киіміңе көңіл аудар:

 - Сырғанамайтын, табанында ұсақ өрнектері бар аяқ киімдерді таңда. Сән қуушылардың биік өкшелі аяқ киімдерді кимегені жөн.
- Аяқ астына қара, қауіпті жерлермен жүрме.

- Егер мұзды жерді айналып өту мүмкін болмаса, мұз үстімен қысқа адымдармен жүруге тырыс:

- Жолдың келесі бетіне өтер кезде абай бол, ешқашан асықпа, жүгірме;
- Ылдилы, яғни шұңқыры көп, тегіс емес жерлерден айналып өтуге тырыс;
- Аяғыңды тізеден бос ұстап, табаныңды нық төсеп жүріп дағдылан;
- Мүмкіндігінше қолдарың бос болсын, ауыр сөмкелер ұстамауға тырыс. Қолды қалтаға салып жүру құлау қаупін ұлғайтады.
- Егер тайып кетсең, ауыр жарақат алмас үшін, жүрелеп отыра қалуға тырыс.
- Құлаған кезде қатты соққы алмас үшін бүктетіліп, аунап түсуге тырыс.
- Құлаған кезде қолыңдағы заттың емес, өзіңнің аман қалуыңды ойла.
- Құлаған соң орныңнан бірден көтерілмей, жарақат алмағаныңа көз жеткізіп, жаныңдағылардан көмек сұра.

  ЕСТЕ САҚТА!  Әсіресе, арқамен құлау, шалқасынан  құлау ең қауіпті болып табылады, себебі, осы кезде мидың шайқалуы мүмкін. Жарақат алған кезде міндетті түрде жедел жәрдем қызметіне хабарласу қажет.  

                             Мұзы қатпаған өзен-көл қаупі

• Күз бен көктем айларында мұзға ересектерсіз барма;

• Күзде өзен қатқан кезде мұз үстінде ойнауға болмайды; себебі өзен не көл күз айларында толық қатпайды.Қатпаған мұз үстінде ойнау суға батып кету қаупін тудырады.

                           Үйде қауіпсіздік сақтау тәртібі

• Егер сен үйде жалғыз қалсаң, қауіпсіздік ережелерін сақтауды ұмытпа.

•  Балкон терезесінен кеудеден төмен асылуға, терезеден басыңды сыртқа шығаруға немесе терезе алдына шығып отыруға болмайды.

• Су қолмен электр құралдарына, розеткаға, тоқ қосқышқа жанасуға, желіге қосулы ұялы телефонды ұстауға болмайды.

• Плитаның, столдың  үстінде тұрған ыстық суы бар шәйнек, ыстық тамақ бар таба, кастрөлдерден абай бол. Оларды алу үшін арнаулы қолғап не шүберек керек.

• Дәрі салатын қобдиша. Оған тиіспе және үлкендердің рұқсатынсыз ешбір дәріні ішпе!

• Тұрмыста қолданылатын химиялық заттарды (кір жуатын ұнтақ, тазалауға арналған сұйықтықтар т.б.) иіскеуге болмайды, себебі адамның тыныс алу органы күйіп қалуы немесе улану, иіс тию қаупі туындауы мүмкін. Ол заттарды денеге, теріге тигізіп алудан да сақтану керек.

            Өрт қауіпсіздігі ережесі (барлық жастағы адамдар үшін)

    Егер өрт қатты жанып тұрса, онда сіздің негізгі мақсатыңыз тез үйден кету. 101-ге хабарласып өрт сөндірушілерді шақырту. Егер өрт қатты жанып тұрмаса да, бірақ үйдің іші қатты түтін болса, үйден тез кету керек. Түтін өрттен де қауіпті болады.

 Сіздің әрекетіңіз:

• Түтіннің исін сезгеннен кейін үйден тез кетіңіз. Кез келген шүберекті сулап ауызыңыз бен мұрынды жабыңыз сосын еңкейіп (өйткені түтін жоғарыға ұмтылады) бөлмеден шығыңыз.

• Егер өрт кішкентай бөлмеде болса, онда есіктер мен терезелерді ашпаңыз,себебі  ауа өртті күшейтіп жібереді.

• Жанып жатқан үйден лифтпен түспеңіз, өйткені ол қатты өрт болып жатқан қабатта тоқтап ашылуы мүмкін. Электр тоғы кез келген уақытта сөніп қалуы немесе  лифт этаждардың арасында тұрып  қалуы мүмкін.

• Егер коридор және площадкада өрт және түтін (төмен түсуге жол жабық) болса, онда шатырға көтеріліңіз.

• Егер өрт коридорда болса, есікті қатты жауып, сулы шүберектермен ашық жерлерді бітеп, есікке көрпе не пальто іліңіз. Терезені ашып, қатты дауыс беріп көмекке шақырыңыз.

• Егер сіз ересек адам болсаңыз, сондықтан біреуді өрттен кұтқару керек болса, онда өзіңді арқанмен орап бір шетін далада тұрған адамға беріңіз. Егер сіздің түтіннен есіңізді жоғалу жағдайы орын алса, онда сізді арқаннан тартып өрттен алып шыға алады. Ауыз бен мұрынды ылғал шүберекпен жабыңыз.

• Егер құтқарған адам түтінмен демалып есін жоғалтса, онда оған алғашқы көмек тәсілін білетін адам жасанды дем беруі қажет.

 Түтінмен уланудың алғашқы белгілері: бастың айналуы, бастың ауыруы, жиі дем алу, жүрек айналуы, сананы жоғалту.

           Балаларға арналған көшедегі қауіпсіздік ережелері

• Ата-аналар сенің қайда жүргеніңді әр уақытта білуге тиіс;

• Кешке дейін аулада ойнама;

• Көшеде бейтаныс адамдармен сөйлеспе;

• Мастардан, т.б.күдікті адамдардан аулақ бол;

• Бейтаныс үлкен адамдардың берген  сыйлығын, т.б. заттарыналма;

• Бейтаныс адамның машинасына отырма;

• Бейтаныс балалармен немесе ересектермен басқа подъезге барма, үйдің жертөлесіне, шатырға шықпа.

• Егер сені біреу қуатын болса,адамдар көп жүретін жаққа қарай қаш                  (аялдама, дүкен, жарығы бар көше  т.б);

• Бейтаныс жерде ата-анаңды жоғалтып алсаң, сол жерден кетпе;

• Аулада, үйіңде қымбат заттардың, ақшаныңкөп екендігін айтып мақтанба.

               Есіңе сақта:
      Көшеге шыққанда абай болып,  өзің үшін қауіпті жағдайды көре білу керек.

• Ешуақытта  қатты үрейге берілме. Қатты қорыққан адам әлсіздікке ұшырайды. Барлық жағдайда сабырлық сақта. Ойланып, қауіпсіз шешім қабылдауға тырыс. Барлық жағдайдан шығуға болатындығын әрдайым есте ұста. Ата-анаңның не жақын адамдарыңның телефон номерін жедел теру режимінде ұста. 102 номері арқылы туындаған қауіп жайлы полицияға тегін хабарласуға болатынын есіңе сақта.

• Қауіппен бетпе-бет келгеннен гөрі оны мүмкіндігінше айналып өткен дұрыс.

• Қауіпке тап болған кезде оған берілмей, қауіптен құтылудың жолын іздеу керек.

• Қауіппен күресте тек күш пен рух қана емес, ұстаздарың мен ата-аналарың берген кеңестердің жадыңда ұстау керектігін біл.

• Босаған, қираған үйлердің, құрылыс алаңдарының маңына барма.

Сондай -ақ көшеде:

а) Көлік жолымен жүрме, арнайы жүргіншілер жүретін жолмен жүр.
ә) Көлік жолын кесіп өтпе, бағдаршамды дұрыс пайдалан. 

                               Интернеттегі қауіпсіздік:

• Балалар қашан да үлкендердің көмегіне жүгіне алатынын есте сақтау керек;

• Бір-біріңмен  интернет арқылы  сөйлескенде,  әдеп сақтап, сыпайы болу қажет; біреуді балағаттау, ар-намысына тию - заң алдында жауаптылыққа әкелуі мүмкін.

• Интернетте  бөтен адамдармен танысуға, сөйлесуге болмайды. Себебі, сен оның қандай адам екенін жақсы білмейсің. Виртуалды әңгімелесу арқылы адамды танып-білу мүмкін емес.

• Рұқсатсыз интернеттегі жаңа таныстарымен кездесуге болмайтынын есте сақта. Бұл-өте қауіпті болуы мүмкін.;

• Спам хаттарды  кейін қайтарудың, басқа біреуге жіберудің еш қажеті жоқ.Бірден өшіріп таста.

•  Әлеуметтік сайттарда арандатушы ақпарат, сурет, видео салуға тиым салынады; егер бұл жағдай орын алса, бала мен оның ата-анасы заң алдында жауапты болуы мүмкін екенін білгенің дұрыс.

• Өзің туралы ақпаратты интернетте жариялауға мүлде болмайды.  (тегі,    аты, мекенжай, жасы, телефон нөмірі, электронды мекенжай, мектептің атауы, сыныбы, достарының тегі,туыстарың жайлы).

Құрметті оқушылар!

Күзгі демалыста жақсы демалып, күш-қуат жинауларыңа тілектеспіз. II тоқсанда амандықта жүздесейік.

                                                                                   Мектептің педагогикалық ұжымы