Салауатты өмір салты туралы мәлімет.
Салауатты өмір салты дегеніміз-әр адамның озіне деген көз қарасы әр адам өзине өте қатты көңіл бөлу керек.
Денсаулық байланысты:
· Салауатты өмир салты 55%
· Тұқымқуалау 18%
· Қоршаған орта 17%
· Денсаулық сақтау органдары 10%
Денсаулыққа әсер беретін факторлар
· Темекі шегу
· Жергілікті сусындар
· Нашақорлық
Салауатты өмір салтының ең маңызды факторлары.
1. Куніне 8 сагаттан кем уйықтамау
2. Күніне 3 рет тамақтану сонымен қаттар аз көлеммен 4-5 рет тамақтану керек.
3. Таңғы асты тастамау ботқа немесе нан жеу қажет
4. Артық салмақпен күресіп бір қалыпты салмақты ұстау керек.
5. Дереу темекі тартудан бас тарту
6. Күніне 30 минут жаяу журу керек, үнемі дене жаттығуымен шұғылданыңыз.
Казіргі кезде туберкулезбен ауыратын адамдар саны Казахстанда жылдан жылға көбейіп келе жатыр.Сонымен қатар әр адам жылына 1 рет тексерістен өтіп отыру қажет. Әр бір адам өзінің қан қысымын білу қажет. Артериялық қан қысымын өлшеу кейде тіпті белгілері білінбейтін гипертонияны анықтаудың негізгі әдісі болып табылады. Аитқым келгені әр адам өзінің қан қысымын да біліп журуі тиіс дегім келеді.
Дифтерия корь, паротит, краснуха, коклюш, столбняк, екпелерін уақытында алу керек.
Жеміс— адамға ең жұғымды тамақ. Сондықтан тізімді жемістен бастаймын. Жас жеміс те, кептірілген түрі де басқа азық-түлікке үстеме ретінде пайдаланылады. Алма (6 сортты), сары өрік (жаңасы, кептірілгені); Банан, көкжелкек, шие, мүкжидек, қауын; Інжір (жаңасы, яки кептірілгені); Цитрус тұқымдас жеміс (3 сортты) тәтті қауын, жүзім (7 сорты); Лимон (4 сорты), авокадо; Манго, апельсин (3 сорты); Шабдалы (жаңасы, яки кептірілгені), папая; Алмұрт (6 сорты, жаңасы, яки кептірілгені); Ананас (жаңасы), құрма; Алхоры (3 сорты жаңасы, яки кептірілгені); Қара өрік (3 түрлі) жаңасы мен кептірілгені); Таңқурай, құлпынай (4 сорты), қарбыз;
Тазартқыш әрі қорғағыш көкөністер Салатқа қажетті көкөністі мына тізімнен таңдай аласыз. Ертеңгілік ас үшін көкөністің бір жасыл, бір сарысын қалағаныңыз жөн. Пісіру үшін де осы тізімнен кез келген екеуін таңдаңыз. Брюсель капустасы Сәбіз Артишок, Түрлі-түсті капуста Үрмебұршақ, Балдыркөк Капуста (5 сорты), Жүгері Қызан, Қияр Баклажан, Ботташық Сарымсақ, Картоп Көкбұршақ, Шалғам (3 сорты) Бидай өскіні, Шпинат Қазтаңдай (қоян шөп), Асқабақ Пияз, Қабақ (кәді)
Жаңғақ пен дәнектер Жаңғақтар мен дәнектер белокқа, құүнарлы майға бай. Төмендегі тізімнен таңертеңгі тамағыңызға екі түрін таңдап алыңыз. Аптасына үш рето ет жейтін болсаңыз, ол күндері жаңғақ пен дәнек пайдаланбаңыз. Қалған уақытта жаңғақ пен дәнек белоктық тамағыңызға айналсын.
Бадан (түкті өрік), Кокос жаңғағы Жер жаңғақ, Грек жаңғағы Бразилия жаңғағы, Талшын Бұлардың бәрін де пісірмей,тұздамай жеген жақсы.
Бұршақ тұқымдастар
Бұршақ тұқымдастардың барлық түрі тамаққа өте ертеден пайдаланылып келеді. Аптасына бірнеше рет жеңіз. Олар «әсіресе қытай бұршақ) өсімдік белогына өте бай.
Майлар
Бұл тізімдегі майлардың құрамында тұз жоқ. Асқа пайдалануға болады. Ыдыстағы жапсырма қағазына зейін сала қараңыз. Құрамында химиялық қоспасы бар майларды алмаңыз. Жүгері майы, Пісте май Жержаңғақ майы, Грек жаңғағы майы Қытайбұршақ майы, Зәйтүн майы
Табиғи тәттілер Бұл тізімде табиғи тәттілердің құнары өте жоғары.Сондықтан,өте аз мөлшерде пайдаланған жөн.Таза табиғи қант, БалСары қант, Үйеңкі шырыныҚұрма қанты, Сірне (тазартылмаған түрі)
Табиғи астық жармалар
Арпа, Зығыр дәні,Қоңыр күріш, Тары Қарақұмық (гречка), Бидай Сары, ақ жарма, Қарабидай, жүгері
Ет өнімдеріСеміз емес еттің қайсысында — бұзау, қой, сиыр еттерін өте тәртіппен тұтыныңыз. Қаныңыздағы холестерин құрамын бақылап отырыңыз. Сүбе, тіл, үйрек жемеңіз. Оларда май мен холестерин мол. Сан етке, сүрге әуестенбеңіз. Қалбырланған еттен, шұжықтан, тағы басқаларынан сақтаныңыз. Олардың құрамында тұз, улы химикаттар мол.
Ет жейтін болсаңыз – аптасына үш реттен асырмаңыз. Қалған күндері белок тамақ ретінде жаңғақ, жаңғақ майын, дәнектердің түр-түрін пайдаланыңыз. Өндірісте өндірілген еттің салмағы арттыру үшін, мол мөлшерде гормон қосылатынына есіңізде болсын (сол үшін қолдан алғаныңыз жөн шығар деймін) Ол етте улы зат, зәр қышқылының уы көп. Мал сойылар алдындағы денедегі удың бәрі оның етінде қалады.
Балық
Балықтың асқы пайдалануға болатын 25-ке жуық түрі бар. Еті майлы емес әрі холестерині аз. Ол – өте жақсы белоктық тамақ. Аптасына екі-үш реттен тұтыныңыз. Майшабақтан (сельд), балықтың тұздалған басқа да түрлерінен сақтаныңыз. Оларда холестерин мен тұз көп.
Нан Наның кез келген сортын, әсіресе біріңғай ұнан жабылған түрін аса қатты сақтықпен тұтыныңыз. Нанды жұрттың бәрінің асқазаны бірдей жеңіл қорытпайды. Артық салмақтан арылғысы келетіндердің наннан бас тартқаны жөн. Ең болмаса, нан әбден кептірілуі тиіс. Жұмысты бір орында отырып істейтіндер нан жеуді шектеуі қажет. Күніне екі жапырақ нан жетеді. Таза ауада дене еңбегңмен айналысатындар ғана нанды қалағанынша тұтынуына болады.
Ет тұтыну көрсеткіші Жас еттің 70-тен аса түрі бар. Тамақтану жөніндегі мамандардың көпшілігі етті №1 тамақ өнімі деп есептейді. Етте белок та, мол мөлшерде холестерин де бар. Ол адамның қан тамырларын бітелейді. Төмендегі әртүрлі ет өнімдеріндегі холестерин мөлшері көрсетілген (100 грамда 1 мг) Ми – 200, Күркетауық – 80 Үйрек еті – 760, Бүйрек – 400 Сиыр бауыры – 600, Бұзау бауыры – 300 Шошқа еті – 600, Бұзау еті – 80 Сиыр еті – 110, Балапан – 80 Кімде-кім артық холестерин арылғысы келсе, майлы еттен тыйылуы керек. Мүмкіндігінше жеңіл ет жеңіз.
Үй құстары
Қазақстан базарларында 6 түрлі құс еті сатылады. Олардың ең дұрысы – майы, холестерині аз балапан мен күрке тауық мекиені. Холестерині артық адамдар үйрек пен қаз етінен сақтанғаны жөн. Бұларда май мен холестерин көп.
