Әлеуметтік жағдай дегеніміз не? Оның тұлға дамуына әсері

Адамдардың өмір сүру үлгісі мен сапасын, деңгейін сипаттайтын көрсеткіштер жиынтығы; тұрғындардың нақты табысы, материалдық игіліктер мен қызметтерді тұтыну деңгейі, тұрғындардың материалдық игіліктер мен қызметтермен қамтамасыз етілуі. Әлеуметтік жағдай сондай-ақ еңбек жағдайымен, біліктілікпен және тұлғаның  кәсіпқойлығымен, адамдардың жалпы білім алу және мәдени  деңгейімен сипатталады. Әлеуметтік жағдайды мемлекеттік реттеудің  негізгі бағыттарына тұрғындардың табысын реттеу, білім беруді,   денсаулық сақтауды, кедейлікпен күресуді дамыту бағдарламарын жасау мен жүзеге асыру, тұрғындарды әлеуметтік қорғауда мемлекеттік  және мемлекеттік емес пішімдер мен құрылымдарды үйлестіру жатады. Қазақстан қоғамы барлық дәстүрлі қоғамдар сияқты басқару, шаруашылық өмірде, экономика, саясат саласында, яғни қоғамдық өмірдің барлық саласында рационализмнің жетіспеуінен қиналуда. Қоғамда әлеуметтік конформизмнің - бейімделу психологиясының кеңінен таралуы тұлғаны көп жағдайда уақыттың, оқиғаның, жағдайлардың құрбаны болуға алып келеді. Әлеуметтік әрекеттің және қатынастардың субъектісі ретінде сезіну тұлғаның белсенділігінің көрінуіне тікелей әсер етеді. Тұлғаны еңбектік, адамгершілік, құқықтық, экологиялық, саяси, идеологиялық және басқа да әлеуметтік қатынастардан бөлек қарастыру мүмкін емес. Егер де бұл қарымқатынастар жүйесінде адамның іс-әрекеті мен мінез-құлқы қоғамның маңызды мүдделеріне неғұрлым сәйкес келсе, соғұрлым оның тұлғалық даму деңгейі жоғары болады. Бұл деңгейді тұлғаның өзі емес, онымен әлеуметтік өзара байланыста болып отырған қоршаған ортадағы адамдар анықтайды. Әлеуметтік өзара байланыстар процесінде тұлға бір жағынан әлеуметтік қауымдастықпен тұтасып, бірігіп кетуге әрекет жасаса, екінші жағынан одан бөлініп, өзінің шығармашылық дербестігін көрсетуге тырысады. Алғашқы жағдайда ол әлеуметтік қатынастардың нәтижесі сапасында болса, екінші жағдайда - оның субъектісі, өзінің өмірін ғана емес, сонымен қатар тұтасымен қоғамның өмірін белсенді 1 түрде өзгертуші ретінде көрсетеді. Тұлғаға іштей тән болып табылатын мұндай қарама-қайшылық оның дамуының басты шарты болып табылады. Қазіргі тұлғаның қоғам алдында өз борышын және жауапкершілігін сезінуі әдетте мақсатты бағытталған мінез-құлықпен үйлесіп, нақты ситуацияны, өзінің күшін және әлеуметтік мадақтаудың сипаты мен көлемін ақылмен бағалай білуі. Әлеуметтік сапаларға тең мағыналы құндылықтарға адамның жұмысы, бос уақыты, қарымқатынасы мен оқшаулануы жатады. Еңбек әрекетінде шығармашылық мүмкіндіктерін жүзеге асыруға мүдделі болу, еріксіз түрде емес ішкі мотивтерге негізделіп, өмір сүрудің инновациялық типі және интенсивті өмірлік бейне, жоғары әлеуметтік мобильділік, әлеуметтік қарымқатынас дағдысын дамыту, өзін тәртіпке шақыра білу және жеке ісәрекетін өзіндік ұйымдастыру адамның әлеуметтік сапаларын сипаттайды. Бүгінгі жаһандық және жаңару процесі жағдайында Қазақстан қоғамының әлеуметтік құрылымында болып жатқан өзгерістер жеке адамның өмірлік кеңістігінің қалыптасуына ерекше әсер етуде. Қоғамда түрлі әлеуметтік жіктерге бөліну процесінің күшеюі әрбір әлеуметтік топтың басқалардан ерекше өзіндік ортасының, құндылықтар, бағыт-бағдарлар, әлеуметтік белсенділіктер, мүмкіндіктер жүйесінің қалыптасуына жағдай жасауда. «Әлеумет» ұғымы қазіргі кезеңде кеңінен таралып, тек қана әлеуметтану ғылымында емес, сонымен бірге психология, педагогика, этнология, криминалистика, әлеуметтік жұмыс, дінтану және басқа да қоғамдық ғылымдар саласында қолданылады. Тұлғаның түрлі теорияларының негізін құрайтын әлеуметтену процесінің көптеген парадигмалары қатар өмір сүріп келеді. Әлеуметтену процесін зерттеуге қатысты тәсілдердің көптігі бұл әлеуметтік құбылыстың күрделі және қарама қайшылықты екендігін және топтастыру мен жүйелеудің әрқилы түрлерінің мүмкін екендігін көрсетеді. Әлеуметтену  қоғамда бала кезден басталады. Балалардың жеткілікті деңгейде тәжірибелері де жоқ, ересектерге тәуелді қоғамның әлсіз деңгейде бейімделген және қорғалған топтарының қатарына жатады. Психикалық құрылымы тұрғысынан толық қалыптасып үлгірмегендіктен олар түрлі әсерлерге, тіпті келеңсіз жағдайларға да тез ұшырап қалып жатады. Әлеуметтік орта баланың дамуына жақсы әсер етіп оның көңіл-күйінің көтерілуіне немесе даму процесінің тежелуіне әкелетін фактор болуы да әбден мүмкін. Балалардың  әлеуметтенуі негізінен алғанда оқыту мен тәрбиелеудің басты үлгісінің негізінде баланы ересектер әлеміне кіруге дайындайтын процесс. Осының негізінде әлеуметтік жетістіктер мен даму жолдарын 2 болжау жүзеге асырылады. Тұлғаның толық және жан-жақты әлеуметтенуі отбасынан басталады. Қазіргі отбасыларда түрлі ұрпақтар арасында жаңа әлеуметтік және саяси құндылықтарға қатысты қақтығыстық ситуациялар орын алуда. Отбасы қоғамның негізгі институты ретінде тұлғаны қоғамның қоятын талаптарына сай қалыптастыруды жүзеге асырады. Отбасындағы ата-аналар мен балалар арасында қалыптасқан қарым-қатынастар қоғамда да белгілі бір қарымқатынастардың қалыптасуына мүмкіндік береді. Егер де бұрын атааналар мен балалар арасындағы қарым-қатынас тәрбиешілер мен тәрбиеленушілер арасындағы қарым-қатынас түрінде көрінетін болса, онда қазіргі уақытта олар серіктестікке негізделген қарым-қатынастар түрінде көрінеді. Отбасындағы теңдікке, сенімділікке негізделген қарым-қатынастар тұлғаның бойында басқалардың пікіріне, құндылықтарына құрметпен қарау, толеранттық сияқты сапаларды қалыптастырады.                                             

Психологиялық кеңес

Әлеуметтік жағдай адамдар өмірімен тығыз байланысты құбылыс болып табылады. Себебі, жақсы қамтамасыз етілген отбасында кикілжіңдер аз кездеседі. Адамдардың қоғамдағы беделін айқындайтын маңызды құбылыс олардың әлеуметтік жағынан толық қамтамасыз етілуі. Қазіргі қоғамдағы жұмыссыздық пен кедейлік адамдардың тапқа бөлінуіне әкеліп қана қоймай, балалар арасында да әлеуметтік топқа бөлінуге әкеліп отыр. 

«Балалармен бірге қазақ тілін үйренеміз»

Тіл - біз мәдениет деп атайтын нәрсенің мәңгілік құрамдас бөлігі. Ол жеке адамды да, жалпы қоғамды да қозғаушы нәрсе.Бүгінгі балалар -еліміздің болашағы. Біздің мемлекеттік тіліміз болып табылатын қазақ тілі - Ту, Елтаңба, Әнұран сияқты Отанымыздың ажырамас бөлігі және ол еліміздің барлық азаматтарын біріктіруге арналған. Республикада тұратын барлық ұлт өкілдері қазақ тілін білуге міндетті.Мектеп жасына дейінгі кезден бастап қазақ тілін үйрену уақыт талабы болып табылады. Бірақ тіл тек қарым-қатынас құралы ғана емес. Тілді зерттеу халықтың дәстүрлерін, салт-дәстүрлерін, ауыз әдебиетін зерттеуді қамтиды.

Мектеп жасына дейінгі балалардың тілдік дамуының маңызды шарты –ата - аналармен тығыз байланыс. Өйткені, отбасы - қоғамның бірлігі, ұлттық дәстүрлерді сақтаушы. Тек бірінші кезекте отбасылық тәрбие арқылы алынған мәдениет адамның моральдық құлдырауын, оның жан дүниесінің өрескелдігін тоқтатады.

Балабақша мен отбасының өзара іс-қимылы - мектеп жасына дейінгі балалардың қазақ тілін меңгеру белсенділігін толыққанды дамытудың қажетті шарты, өйткені ең жақсы нәтижелер педагогтар мен ата-аналар келісіп әрекет ететін жерде байқалады.

Балаңызға қазақ тілін үйрету үшін сіздің жеке уақытыңыз және балаңызға деген сүйіспеншілігіңіз қажет.

1. Оқыту барысында сабақтың ұзақтығын балалардың өздері белгілейді (5 минуттан 15 минутқа дейін). Олардың қызығушылығы жоғала бастаған сәтте бірден басқа нәрсеге ауысыңыз. Балалар үшін қазақ тілін үйрену көңілді, қызықты ойынға айналуы өте маңызды, сонда ғана нәтижеге қол жеткізесіз.

2. Сіздің сөздік қорыңыз аз болса да, балалармен қазақ тілінде сөйлесіңіз. Бала сізді акцентіңіз үшін айыптамайды және күлмейді. Ал сіз үшін бұл тәжірибе.

3. Күн сайын сөздік қорыңызды көбейтіңіз. Сіздің сөздік қорыңыз неғұрлым бай болса, балаңыз да соғұрлым тез сөйлейді. Сандарды, түстерді, әртүрлі сын есімдерді, адам денесінің бөліктерін, ойыншықтарды, киімдерді, жануарларды зерттеңіз немесе қайталаңыз. «Тамақ» санатындағы сөздерді бөлек атап өтуге болады.Бұл күн сайын танымал және сұранысқа ие сөздер, кейде біз күні бойы «тамақ» туралы айтатын сияқтымыз.

4. Сабақ кішкентай мереке айналсын. Баламен бірге жануарлар, өсімдіктер, заттар туралы әңгімелер ойлап табуға болады. Мысалы, ержүрек және еңбекқор құмырсқа туралы ертегіні ойдан құрастырыңыз, онда құмырысқаны қазақша атаңыз. Уақыт өте келе әңгімелерде басқа сөздер пайда болады: орман-лес, тиін-белка және т. б.Екінші кезеңде сын есімдер мен етістіктерді енгізуге болады. Осылайша, бірте-бірте бала жаңа сөздерді біліп қана қоймай, сөз тіркестері мен сөйлемдерді құруды үйренеді.

5. Балаларға қазақ тіліндегі ертегілерді мәнерлеп және рөлдер бойынша оқыңыз. Балаларға ертегілерге суреттерді қарау өте ұнайды, бірақ анасы ертегіні мәнерлеп оқығанда, бала процеске көбірек тартылады. Алғашында қарапайым ертегілерді дауыстап оқу қиынға түсуі мүмкін, бірақ бірнеше қайталаудан кейін бала сіз оқыған ертегіні басқа адамдарға өзі айтып бере алады.Ертегілерде балалар қазақ тілінің үздіксіз ағынын естиді. Егер сіз өзіңіздің сөздерді дұрыс айта алуыңыз туралы алаңдасаңыз, интернеттен аудио ертегілерді жүктеп алыңыз. Бірақ бала үшін анасы оқыған ертегілер сиқырлы әсерге ие болып келеді.

6. Балалармен бірге қазақ тілінде ән айтыңыз. Балалар әсіресе қозғалмалы әндерді, қызық өлеңдерді және, әрине, бесік жырын жақсы көреді. Олар өскенде анасының бесік жырын дәл қазақ тілінде еске алатын болады. Бұл өте маңызды естелік.

7. Басқалардан жауап іздеуден қорықпаңыз. Балаға бір нәрсені түсіндіру үшін сөздік қоры жеткіліксіз болатын кезең келеді. Басқа адамдардан, интернеттен және сөздіктен аударма немесе түсініктеме іздеуден қорықпаңыз. Еркін әрекет етуіңіз керек. Қазақ тіліне артық фанатизммен қарауға болмайды. Балаңызбен сөйлесуге басқа білімді адамдарды тартыңыз.

8. Қазіргі әлемде ата-аналар баланың интеллектуалды дамуына баса назар аударып, эмоционалдылық дамуды ұмытып кетіп жатады. Бұл тіл үйренуге де қатысты. Мұғалімнің (анасы, әкесі, күтушісі) балаға ақпаратты қаншалықты эмоционалды түрде ұсына алатындығы маңызды.Мысалы, ата-аналар баламен ойнауға құмар болса және оған басқа тілдегі сөздерді қосса, бала оларды әлдеқайда жеңіл және тезірек үйренеді. Эмоционалды ойын тілді асықпай, біртіндеп және жайлап меңгеруге көмектеседі. Бірақ егер ата — ана тек балаға арналған интеллектуалды базаға басымдық берсе, онда ол үшін мұндай оқыту күйзеліс болып табылады.

ЖАҢА ЖЫЛДЫҚ МЕРЕКЕЛЕРГЕ АРНАЛҒАН КӨҢІЛДІ ОЙЫНДАР

Ата-аналарға арналған кеңес

        Кез-келген ертеңгілік жаңа жылдық қойылым конкурстар мен ашық ойындармен бірге жүрсе көңілді және қызықты болады. Балабақшада ойындарды балалардың жасына және олардың даму деңгейіне сәйкес таңдау маңызды. Кіші топтағы балалар үшін қиын жарыстардың шарттарын түсіну қиын болады. Егер олар ойындарға қатысқаны үшін кішкентай сыйлықтар алса, ересек топтағы балаларға көңілді болады.

        Мектепке дейінгі мекемелердің педагогтары жыл сайын көптеген ойын-сауықтарды іздейді және дайындайды, мерекелік көңіл-күй мен қуанышты эмоциялар жасау үшін залды қар ұлпаларымен безендіреді.

        Ертеңгілікке ата-аналар да балабақшаға шақырылады. Ересектер балаларды мейірімділікпен бақылайды және не болып жатқанын түсіреді. Егер ата – аналар қатыса алатын конкурстарды дайындаса, бұл ең алдымен балаларды қуантады. Ал байсалды ересектер балалық шақтарын еске алады.

Балабақшадағы ата-аналар мен балаларға арналған жаңа жылдық конкурстар мен ашық ойындар

Қалпақ

Жүргізуші бірнеше жұмбақтар дайындайды.

Балалар мен ересектер сахнаға немесе шеңбердің ортасына ырғақты, көңілді музыкамен келеді. Қалпақты қатысушылар шеңбер бойымен бір-бірінің басына кигізуі керек. Музыка күрт үзіледі. Осы сәтте қалпағы бар қатысушы қыс немесе жаңа жыл туралы өлең айтуы керек немесе жүргізушінің жұмбағын шешуі керек.

Аяз Атаның портреті

Қажетті заттар:

Үлкен ватман,

Түрлі түсті фломастерлер,

Көз байлауға арналған орамал.

Ватман тақтаға бекітіледі. Екі команда: ата-аналар тобы және балалар тобы. Әр қатысушы әр командадан кезек-кезек көздерін байлап, Аяз Атаның түрлі-түсті фломастерлермен ватманға сурет салады. Сонымен қатар, әрбір келесі адамға суретте Аяз Атаның қандай бөліктері бар екендігі айтылмайды.

Тосын қоржын

Не қажет:

Екі кішкене қоржын,

Көз байлауға арналған орамал.

Әр түрлі шамамен бірдей мөлшердегі ойыншықтар: текшелер, түлкі, қоян, матрешка, сылдырмақ және т.б.

Екі бәсекелес бала мен ересек адам. Кезек - кезек әрқайсысы көзін байлап, ойыншықты шығарады. Ол сезінген нәрсені сипаттайды. Сипаттаған заттарын кім көп дұрыс тауып айтса, сол қатысушы жеңеді. Кімнің қиялы ұшқыр екен.

Шыршаны безендіреміз

Қажетті заттар:

Бір өлшемдегі екі кішкентай жасанды шырша,

Екі сынбайтын шырша ойыншықтары бар қорап.

Үш адамнан тұратын екі команда. Ата-аналар мен балалар. Команда бойынша олар өздерінің шыршаларын музыка сүйемелдеуімен безендіреді. Шыршасын ең әдемі және ұқыпты безендірген адам жеңеді.

Жаңа жылдық аукцион

Ата-аналар мен балалар залда отырады немесе шеңберде тұрады. Жүргізуші Жаңа жылдық мерекенің атрибуттарын атауды сұрайды. Мысалы, шырша, гирляндалар және т.б. Ештеңе айта алмаған қатысушы жаза ретінде ән айтады немесе өлең оқиды.

Стоп-кадр

Екі топ ойнайды. Ата-аналар тобы және балалар тобы. Әр топ кезек-кезек сөзсіз жаңа жыл туралы немесе жаңа жыл символдары туралы мультфильмнен көрініс көрсетуі керек. Ертеңгіліктің қалған мүшелері бұл қандай мультфильм екенін табуы керек. Ең көп ұпай жинаған топ жеңеді.

Қар ұлпалары

Қажетті заттар:

Мақта немесе фольгадан жасалған жасанды қар ұлпалары.

Себет немесе қоржын.

Жүргізуші балаларға қар ұлпаларымен ойнауды ұсынады. Көптеген қар ұлпалары еденге шашырайды және балалар оларды себетке жинауы керек.

Қоянға көмектесіңіз

Қажетті заттар:

Пластикалық көкөністер немесе шишка мен сәбіз.

Себет немесе қоржын.

Жүргізуші немесе Ақшақар немесе қоянның өзі балаларға жоғалған көкөністерді себетке немесе қоржынға жинауға көмектесуін сұрайды. Мысалы, қоянның пластикалық сәбіздері бар себеті болды. Балалар жағымды кейіпкерге көмектескенді ұнатады.

Шырша, жарқыра!

Өте қарапайым ойын. Балалар хормен: «Шырша, жарқыра!» - деп айқайлайды. Жүргізуші немесе ертегі кейіпкері балалардан шыршаны шамдармен жағу үшін қатты айқайлауды сұрайды.

Осылайша, Аяз Атаны немесе Ақшақарды шақыруға болады.

Көңілді би

Балаларға көңілді, ырғақты музыкамен билеу ұсынылады. Би ертегінің элементі болу үшін балаларға атрибуттар немесе орамал ұсынуға болады.

Қар ұлпасын қағып ал

Қажетті заттар:

Бірнеше шелек немесе қоржын.

Жасанды қар ұлпалары (сынбайтын шырша ойыншықтары, теннис шарлары).

Бірнеше жұп қатысады.

Балалар бір-біріне қарама-қарсы, шамамен 4 метр қашықтықта тұрады. Бір баланың шелегі бос, екіншісінде белгілі бір мөлшерде қар ұлпалары салынған қоржыны бар.

Сигнал бойынша бала қар ұлпаларын лақтырады, ал серіктесі оларды шелекпен ұстап алуға тырысады. Ойынды бірінші болып аяқтап, «қар ұлпаларының» көп санын жинаған жұп жеңеді.

Жаңа жылдық гирлянда

Қажетті заттар:

Ашық түсті тығыз шар -2 дана.

Балалар екі топқа бөлініп, бірінен соң бірі екі бағанға тұрады.

Жаңа жылдық шамның рөлінде жарқын шар болуы мүмкін. Қатысушылар шарды бастарының үстінен бір-біріне береді (соңғысы жүгіріп, бағанның басына барады). Шар еденге құламаған топ жеңеді.

Пимамен жүгіру

Қажетті заттар:

Өте үлкен пималар.

Балалар екі топқа бөлінеді. Пимамен жарысатындардың міндеті-шыршаға жету және кері қайту. Пиманы келесі қатысушыға береді. Эстафетаны ең жылдам аяқтаған топ жеңеді.

Өзіңізге қызықты ойынды таптыңыз деп үміттенеміз. Жоспарлағаныңыздың бәрі орындалсын!