Балалардың отбасында тәрбиеленуі-әрбір баланың ажырамас құқығы және оның дамуының маңызды факторы, толыққанды және бәсекеге қабілетті тұлға ретінде қалыптасуы. Отбасылардың әлеуметтік бөлшектенуі, отбасылық құндылықтардың жоғалуы, ата- аналардың материалдық және тұрмыс жағдайларының қиындауы, ересек адамның жекебасының азып-тозуына байланысты (маскүнемдік, нашақорлық, өз баласын тәрбиелеу міндетінен қасақана жалтару) жағымсыз құбылыстар–бұлардың барлығы әлеуметтік жетімдіктің таралуының негізгі құрауыштары.
Балалардың өз елінде өмір сүріп,тәрбие алу құқықтарын қорғау және оларды ҚР азаматтарының отбасытәрбиесіне алу мүмкіндігін жүзеге асыру үшін барлық жағдайлар жасалуда.
Бала асырап алушыларға, қорғаншы және патронат тәрбиеші болуға үміткерлер үшін өтініш беру рәсімдері жеңілдетілді және ақпараттандырылды. Балаларды өз отбасына қабылдауға дайындау үшін азаматтарға психологиялық және заң тұрғысынан көмек көрсететін «Бала асырап алушы ата-аналар мектептері» жұмыс істейді.
Қазіргі уақытта балалар үйлерін қысқарту және мемлекеттік мекемелерге түсетін балалар санын азайту саясаты жүргізілуде, осыған байланысты балалардың құқықтарын қорғау жөніндегі мамандар жетім және ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балаларды отбасыларға орналастыру түрлерін дамыту бойынша жұмыс жүргізуде.
Балалардың отбасы тәрбиесіне құқығын іске асыруға мүмкіндік беретін отбасылық орналастыру түрлері Қазақстанның әлеуметтік саясатында басым болып табылады.
Балаларды отбасыларға орналастыру түрлері – бұл қорғаншылық және қамқоршылық, патронаттық тәрбие, бала асырап алу, отбасы үлгісіндегі балалар үйлері, бала қабылдаушы және қонақ үй отбасылары. Ең басым түрі бала асырап алу, яғни баланы отбасына өз баласы ретінде қабылдау болып табылады.
Балаларды отбасыларға орналастыру түрлері - бұл биологиялық отбасымен байланысын жоғалтқан баланың әрі қарай тағдырын анықтау және жеке дамуы, тәрбиесі мен әлеуметтенуі, отбасылық өмір тәжірибесін алуы үшін неғұрлым қолайлы жағдайларды қамтамасыз ету.
Ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балалардың құқықтарын қорғау, оларды отбасыларға орналастыру жөніндегі шаралар жүйесінің маңызды құрамдас бөлігі – осы іс-әрекеттерді материалдық ынталандыру болып табылады. Қорғаншыларға және қамқоршыларға ай сайын 10 АЕК мөлшерінде баланы асырауға жәрдемақы төленеді; патронат тәрбиешілерге - 9-10 АЕК баланың жасына байланысты асырауға ай сайынғы жәрдемақы және тәрбиешінің білімі мен еңбек өтіліне байланысты жалақысы төленеді. Сонымен қатар, жетім балалар мен ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балаларды асырап алған тұлғаларға 75 АЕК көлемінде біржолғы жәрдемақы төленеді.
Қарағанды қаласында қорғаншылық және қамқоршылық функцияларын "Қарағанды қаласының білім бөлімі" ММ жүзеге асырады. 2017-2019 жылдарда қорғаншылық және қамқоршылық секторында Қазақстан Республикасының 156 азаматы бала асырап алуға үміткер ретінде тіркелген, оның ішінде 49 үміткер балаларды отбасыларға орналастырудың әртүрі бойынша тәрбиелеуге алды. Қорғаншылықта және қамқоршылықта барлығы 578 бала, патронаттық тәрбиеде - 70 бала бар. Отбасы үлгісіндегі екі балалар үйі жұмыс істейді, онда 12 бала тәрбиеленуде. Ағымдағы жылы «Бала қабылдаушыотбасын»ашу жоспарлануда.
Қорғаншылық және қамқоршылық секторының мамандары, балаларды отбасына бейімдеу және тәрбиелеу жөніндегі мәселелерді, 11 жыл бойы жетім балалар мен ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балаларды тәрбиелеумен айналысатын «В.Най отбасы үлгісіндегі балалар үйі» тәрбиешісімен талқылауды ұйғарды. Қазір Владлена Найдың отбасында балалар үйінің 7 баласы және 3 өзінің туған балалары тәрбиеленуде. Отбасы жайлы үйде тұрады,онда балалар қамқорлыққа, жылулық пен ілтипатқа бөленген.
Владлена әлеуетті ата-аналар жиі қоятын сұрақтарға жауап берді:
Сұрақ:Балаларды тәрбиелеу кезінде қандай қиындықтар болды және оларды қалай жеңесіз?
Жауап:Ең үлкен қиындықтар балалар үйінен бірінші рет алған балалармен болды. Мен «балаларды қалай тәрбиелеу керектігін білемін, ана ретінде тәжірибем бар және барлығы өзімнің туған балаларым сияқты болады» деп ойладым, алайда мен қатты қателесіппін. Осындай кішкентай балалардың ішінде қаншама терең жан жарасы болатынын және үй-ішін, отбасын жақсы көру үшін қаншама даналық, шыдамдылық, күш пен махаббат қажет екенін түсінбедім.
Уақыт өте келе, балалардың мінез-құлқы мен іс-әрекетіне дұрыс қарау үшін, тәжірибесі мол бала асырап алған ата-аналарды іздей бастадым. Әрбір баламен жаңа қиындықтар туындады, бірақ мен дайын болу керектігін білдім.
Кез келген бала отбасында тәрбиеленіп, өмір сүруі тиіс. Отбасы-бұл қорғалу, қауіпсіздік, сенім және махаббат орны. Бала онсыз толыққанды тұлға болып өспейді. Балада өзі сенетін, қамқорлық жасайтын, қорғайтын ересек жан болуы керек. Егер бұл ересек жан болмаса, онда бала бауырмалдықты білмейтін сезімсіз, қатал мінезді және өзіне сенімсіз болып өседі.
Сұрақ:Сіздің отбасыңыз мерекелерді қалай өткізеді?
Жауап:Біздің отбасымызда ай сайын біреудің туған күні бар. Біз әрқашан үйде тойлаймыз. Бірге тамақ дайындап, торт пісіреміз, үлкен балалар конкурстар мен ойындар дайындайды, біз осылай мерекелерімізді тойлаймыз.
Сұрақ:Сіз балалар үйінен баланы асырап алуға тілек білдірген жандарға қандай ақыл-кеңес, тілек айтасыз?
Жауап:Біріншіден, осындай үлкен жауапкершілікті өзіне алған батыл қадамы үшін алғысымды білдіремін. Екіншіден, осындай маңызды қадам басу алдында «Бала асырап алушы ата-аналар мектебінен» өтуге кеңес беремін. Әрі қарай, балаларды тәрбиелеуге алған отбасылармен міндетті түрде қарым-қатынас жасау қажет. Олардың іс-тәжірибесі сізге қиын сәтте көмек және қолдау болады.
Қорытындылай келе, балалар үйінің балаларын тәрбиелеп отырған және оларды өз ошағының жылуымен және сүйіспеншілігіне бөлеген отбасыларға үлкен алғысымызды білдіреміз. Балалар үйінің тәрбиеленушілеріне ата-ана болуға ниет білдірген отбасыларға жәрдем көрсетуге қуаныштымыз.
