Тақырыбы:Алтынға бөлеп көмген құпия адам
Мақсаты: Оқушыларды өз Отанының тарихын , мәдениетін білуге үйрету.
Алтын адам туралы алғашқы түсінік беру.Әлемге әйгілі қазақ археологтарынан хабардар ету.Тарихты зерттеуге қызығушылығын
арттыру. Эстетикалық тәрбие беру.Отансүйгіштік , елжандылыққа тәрбиелеу.
Көрнекілігі: Алтын адам макеті,алтын адам киім элементтері,оқушылардың
рефераттары , мультимедиялық слайдтар.
Барысы:
Ұйымдастыру кезеңі
Мұғалім:
1970 жылы 22 сәуір! Бұл күн қазақ мәдениеті тарихында алтын әріптермен жазылды.Өйткені дәл осы күні Есік қорғанынан ең алғаш алтын адам табылды.Алтын адамды алғаш тапқан ғалым Кемел Ақышевтің аты да қазақ археологиясы ғылымында алтын әріптермен жазылары анық.
Қазақ археологиясы ғылымының дүниежүзілік мәні бар үлкен жетістігі –«Алтын адам» б.д.д ІҮ ғ. жәдігеріне жатады.Жаны таза,пиғылы пәк, жұлдызы жанған өршіл халықтың ешкімге ұқсамайтын дара болмысы сіңірген бедер – елтаңбамыздағы қанатты қос пырақ осы алғаш алтын адамның алтын тәжінен алынған.
Ал,екінші «Алтын адам» 1999 жылы Атырау өңіріндегі Аралтөбе қорғанынан табылды.Б.д.д. ІІІ ғ. жәдігері деп шамаланған бұл «Алтын адам»
ғалымдардың айтуынша сарматтардың көсемі .Оған дәлел, көсемнің өзімен бірге жерленген болат семсер. Аралтөбеден осы «Алтын адамды» тапқан белгілі археолог, тарих ғылымдарының кандидаты Зейнолла Самашев.
2003 жылы Шығыс Қазақстан облысы, Зайсан ауданы Шілікті жазығындағы көне қорғандардың бірінен тағы бір «Алтын адам» қазылып алынды.Бұл жәдігерді тапқан археологиялық экспидицияның жетекшісі тарих ғылымдарының докторы, профессор Әбдеш Төлеубаевтың айтуынша, «Үшінші алдтын адам» б.д.д. VІІІ ғ. Аяғы мен VІІ ғ. Басында өмір сүргшен сақ патшасы. Патша киімдеріне тағылған жапсырмалардың бәрі сом алтыннан құйылған әшекейлер. Олардың ең үлкені – арқар мүсіні. Тағы бір таң қаларлық жәдігер – бес жұлдыз бейнелі түйме. Міне, Қазақстан жерінен қазып алынған «алтын адамдар» саны үшке жетті.
Ал төртінші «Алтын адам» 2006 жылы Атырау облысынан табылды. Ғалым Марат Қасенов бастаған студенттерден құралған археологиялық экспедицияның бұл олжасы Х. Досмұхамедов атындағы Атырау университетінің археологиялық-этнографиялық орталығына қойылды.
«Алтын адамның» қабірі табылған мекен Қарағандыдан 300 шақырым қашықтықта. Ғалымдардың пайымдауынша, бұл – 40 жастағы ер адам, ежелгі сақ тайпаларының қолбасшысы болса керек. Қолбасшының қарамағында Орталық Қазақстан территориясы болған деседі. Басқа да деректерде «алтын адам» атақты рудан шыққан 30 жас шамасындағы әйел адам деген де болжам бар. Ежелгі обадан жүзге жуық әшекей бұйым мен алтыннан жасалған заттар табылған. Археологтер бұл обаның кезінде бірнеше мәрте тоналғанын анықтап отыр. Соған қарамастан, аталмыш қорғаннан тарих үшін өте құнды материалдар, сақ қолбасшысының қандай болғанын сипаттайтын дәлелдер табылған. Ендігі уақытта мамандарға орталыққазақстандық «алтын адамның» образын жасау мүмкіндігі туды. Қорғанды тапқан экспедицияның жетекшісі Арман Бейсеновтің айтуынша, «археолог үшін ең бағалы дүние – ескерткіштің өзі». «Орталық Қазақстаннан табылған «алтын адам» түгелдей алтынға малынған немесе тіпті белгілі бір детальдары алтын болмаса да, ғалымдар үшін ең құндысы – ғылыми дерек, ақпарат. Мұндай байлық күнде табыла бермейді», – дейді ғалым. Тарихшылар оба табылған орынды аспан астындағы ашық мұражай етіп қалыптастырмақшы. Құнды жәдігерлер табылған мекенге ғалымдар «Патшалар даласы» деген атау беріп отыр. Ал табылған заттар мұқият зерттелгеннен кейін заңға сәйкес, осы облыстағы тарихи-өлкетану мұражайына тапсырылады. Өйткені бұл жоба жергілікті бюджеттен қаржыландырылған.
«Мақтанышым-Алтын адам» – әдеби- сазды монтаж
1-оқушы
Алтын адамның атамекені-
Мекені ата-бабамның.
Күніңе сүйгізіп торсықтай шекені,
Топырағыңда жаралдым!
2-оқушы
Алтын адамның атамекені –
Алтын сүйекті ата жұрт.
Жер шарын жүз орап кетеді,
Алтынның буындай атағы!
3-оқушы
«Алтын адам» деп өзін айту қиын,
Алтын адам емес ол – алтын киім…
Ғасырлап құпиялап көміп кеткен,
Кім қандай ашып айқын түйін?!
4-оқушы
Қарт тарих сыры жұмбақ бұйым берді,
Саралау сәуегейсіп қиын енді.
Жол тауып, ақыл тауып қатерлерден,
Құтқарған сабаз ба екен дүйім елді?
5-оқушы
Ол болмас жарымес хан, жарым бегің,
Санасы, салмағы да әлім – берім .
Құйғызып саф алтыннан, үйі алдында,
Тамсанып , тамашалар жәдігерін .
6-оқушы
Жақпаған жамағатқа, құдайға да ,
Татымас біреу ме екен қурайға да?!
Бір ханның бозымы ма бұла өскен,
Езін де ер деп жоқтап, жылайды ана.
7-оқушы
Қадірі, халық алдында сыйы барда,
Өз басым соның әсте бәрінен де.
Сүйсініп алтын киім айшықтаған ,
Зергерге сәнінен бе, мәнінен бе?!
8-оқушы
Бар ізінің бар құты,
Күннен жаралған бабамның !
Алтын адамның сарқыты –
Алтын адаммын…
Алтын адаммын…
9-оқушы
Әуелден –ақ Алтын екен біздің қымбат кеніміз,
Туған жерді сүзіп жүріп, тауып алдық сені біз.
Ажал саған қашан келді, басты қашан қара түн?!
Тұла бойың тұрған алтын, дүниеңнің бәрі алтын.
10-оқушы
Асыл басың өз бағасын алып па еді халқыңнан?!
Батыр киер дулығаң да құйылыпты алтыннан.
Жұртың үшін қымбат па еді осыншалық өмірің?
Сары алтыннан көрінбейді сауытыңның өңірі.
11-оқушы
Қорғаудайын, қорғап па едің өз еліңнің елдігін?!
Алтынменен өрнектелген, оюланған белдігің.
Алысып па ең келешекке апаратын жол үшін?!
Алтынменен безендірген етігіңнің қонышын.
12-оқушы
Адам ба елдің ала бөтен туған жұрттан жаны алтын?!
Ақ алмастан соққан ұста қанжарыңның сабы алтын.
Өлгенменен жоғалмаудың тапқандайсың айласын –
Өлген соң да тиді саған көп алтынның пайдасы…
13-оқушы
Ата-жұрттың болсын деп халқы аман,
Атойлап, арғымағы арқыраған .
Даламның әр сүйемі – Бізге қалған ,
Ата тарих тұмасы – Алтын адам .
14-оқушы
Есі жоқ ел болса егер қорыта ма асыл?!
Жұртынан жоламан бір жорта ма сыр?
Алтын Күн, Алтын Заман болған дейді-
Алаштың маңдайында орта ғасыр.
15-оқушы
Қараудың қамшыдан жоқ басқа түрі,
Заманда адам ірі, мақсат ірі.
Алланың аянымен туған дейді,
Алланың осы келген қас батыры.
16-оқушы
Аңыздан ақиқатты қалқып алам,
Жетеді бабалардың даңқы маған.
Алтай мен Атыраудың арасында,
Алшаңдап жүрген дейді Алтын адам.
Оқушылар шығармашылығы.Рефераттар
Қорытынды:
Біздің кең байтақ елімізде әлі қанша «Алтын адамның» қазылмай жатқанын кім білсін?
Ол болашақ еншісінде…
Contacts
