Іс-шара: Кеңес

Мерзімі: Наурыз

Қазақ тілі оқытушылары: Оразалина А.Р

Хасенова Ы.ЕҚұрметті ата – ана! «Бала тілі бал» жаңылтпаштар,мақал – мәтелдертақырыбын сіздерге ұсынып отырмын.

        Баланы өз ана тілінде дұрыс сөйлеуге көп мән беру керек. Ол үшін біз жаңылтпаштар мен мақал – мәтелдерді жиі пайдалану қажет.

Отбасы адамзат бесігін тербеткен ұя болса, баланың бас ұстазы-ата-ана. «Балапан ұяда не көрсе, ұшқанда соны іледі» деген ата-бабаларымыздан қалған асыл сөздің сырына үңілер болсақ, бала әкеден ақыл, анадан мейірім  алады. Ал бар тәрбиеміздің көзі – ата-бабаларымыздан қалған асыл сөздер, яғни небір кереметтің барлығы  мақал-мәтелдермен жаңылтпаштарда.

          Мақал - мәтелдер адамдарды ақыл - ой, сана - сезім жағынан екі топқа бөлінеді:                                                                                                                                  Біріншісіне ақыл - парасаты мол, ойлы адамдарды жатқызатын болса, ал екіншісіне бұған қарама - қарсы, істің парқына оншама бара бермейтін, оған үстіртін қарайтындар .Балаға осы мақал – мәтелдердің мағынасын түсіндіру қажет. Халық ұғымында ақыл баға жетпес қазына. Білім, тәжірибе, тәлім - тәрбие - адам ақылының нәр алатын бұлақтары.Халқымыз: "Ақылдылар шымыр келер, ақымақтар қыңыр келер", "Ақылдының ақылы жүрегінде, ақымақтың ақылы білегінде" деу арқылы ақылды адам мен ақымақ адамның өздеріне тән ерекшеліктерін бала білу керек.

       Тіл адамдардың бір - бірімен қарым - қатынас жасайтын құралы. Халқымыз "Өнер алды - қызыл тіл", "тіл - алмас семсер" дейді. Оны өмірге дұрыс пайдалана алмаса, ол адамның өзіне тиіп, ойсыратуы мүмкін."Тура тілімді тия алмаймын, туғаныма сия алмаймын", "Басқа пәле - тілден" деген мақал - мәтелдерде тілдің ұстарадай қылпып тұрған нәрсе екендігі, оны өте шебер пайдалана білу қажеттігі еске салынады.Тілдің сырына қанық, оны дұрыс пайдалана білетін адамдар жайында мақалдар: "Жүзден біреу шешен, мыңнан біреу көсем", "Шешеннің тілі - шебердің бізі"; "Шешеннің сөзі ағып тұрған балдай", деп шешендік өнер кез - келген адамнан табыла бермейтін қасиет екендігін, шешендік өнерге адам өмір бойы іздену,еңбектену арқылы жететіндігін еске салады. Мәселен, "Тілдің майын тамызып, сөздің балын ағызып, қас шешендер сөз айтар", "Шешеннің сөзі мерген, шебердің көзі мерген", "Көп ішінде сөйлеген - көсемдіктің белгісі, көпке сөзі ұнаған шешендіктің белгісі", "Шешен сөз бастар,батыр қол бастар" т.б.                         Мақал - мәтелдерде шешеннің сөзі қылыштай өткір, соқырға таяқ ұстатқандай анық, ойға қуат, мағыналы да көркем, шешендік сөздің өткірлігі оның тек сырты сұлулығында емес, оның логикалық мазмұнында, шындықты жайып салып, көркем тілмен айтуында, дегендей салиқалы қорытындылар жасалады.

Есте сақтау қабілеті дамиды, таза сөйлеп, дыбыстарды таза айтады, сөздік қоры молаяды.

Балаларға жаңылтпаш айтқызып жаттықтырудың бірнеше әдіс-тәсілдерін қолдануға болады.                                                                                                                                                                      1. Жаңылтпашты жаттатқызбастан бұрын ең қарапайым жеңіл түрінен бастап, бірте-бірте күрделендірсе бала тез айтып, шапшаң болуды үйренеді.

2.Алдымен бала үлкендердің айтқан жаңылтпаштарын жаңылыспай тез-тез айтуға үйрену керек.                                                                                                                             3. Екіншіден, бірнеше балаға жарыстыра айтқызуға да болады.

Жаңылтпаштар, мақал - мәтелдер  баланың ой – өрісіне, ана тілінің дамуына, ықпал етіп,іс-әрекетке үйретеді.