Жыл сайын Қазақстанда жалпы білім беретін мектептердің түлектері Бірыңғай ұлттық тестілеуден (ҰБТ) өтеді. ҰБТ толығымен бітіру және түсу емтихандарын алмастырады. Республика бойынша ҰБТ-ға қатысу үшін 87783 мектеп бітіруші өтініш берген, ол жалпы мектеп бітірушілердің 70,57%-н құрайды. Оның ішінде: қазақ тілінде – 62385 (74%), орыс тілінде – 25398 (63,37%). Сонымен қатар, 12 жылдық білім беру бағдарламасы бойынша 341 өтініш берген. Оның ішінде қазақ тілінде - 236, орыс тілінде - 105. ҰБТ-ға қатысуға өтініш бергендердің ішінен 83310 мектеп бітіруші тестілеуге қатысты. Аудиторияда тәртіп сақтау ережесін бұзғаны және тыйым салынған заттарды қолданғаны үшін 48 мектеп бітірушінің тест нәтижелері жойылды.
Қорыта келгенде 2015 жылы 83262 мектеп бітіруші немесе олардың жалпы санының 66,94%-ы ұлттық бірыңғай тестілеуден өтті. Оның ішінде: 60128 - қазақ тіліндегі, 23134 - орыс тіліндегі мектеп бітірушілер. ҰБТ-ға барлығы 4922 жалпы орта білім беру ұйымдары қатысты.
Тестілеуге қатысуға өтініш берген мектеп бітірушілердің санынан ҰБТ-ға қатысу үлесі жағынан келесі аймақтар жоғары болды: Жамбыл облысы – 98,63%, Оңтүстік Қазақстан облысы – 98,29%, Батыс Қазақстан – 97,77%. Төмен көрсеткіштер Астана және Алматы қалаларында – 89,80% және 86,46% және Республикалық мектептер арасында - 86,22% байқалды.
ҰБТ нәтижесі бойынша (конкурсқа қатысты пәндер бойынша) ҰБТ-ға қатысқандардың жалпы санының 15467 немесе 18,58% мектеп бітіруші – 0-ден 49 балға дейін жинап, білім деңгейінің төмендігін көрсетті (2014 жылы ҰБТ-ға қатысушылардың 20232-і немесе 23,11% өту деңгейі – 50 балдан аса алмаған).
Республика бойынша ҰБТ-ның орташа балл нәтижесі конкурсқа қатысты пәндер бойынша 65,39 балды құрады (2014 жылы 62,51 балл болған).
Конкурсқа қатысты пәндер бойынша 5699 немесе мектеп бітірушілердің жалпы санының 6,84%-ы тоқсаннан жоғары балл жинады.
Мектеп бітірушілердің 14321-сі немесе 17,2%-ы 50-ден 59 балға дейін жинады. Ал 19308 мектеп бітіруші немесе 23,19%-ы 60-тан 70 балға дейін жинады. Ал 71-ден 89 балға дейін 28467 мектеп бітіруші немесе 34,19%-ы жинады.
Ағымдағы жылы 5 мектеп бітіруші ҰБТӨП-те: Ердосова Гүлнәз Жандосқызы – Тараз қаласы. 719 М.Х. Дулати атындағы Тараз мемелекеттік университеті, Мұстафина Риана Еркінқызы – Астана қаласы, 712 Қазақ гуманитарлық-заң университеті, Абдазимова Лаура - Т.Рысқұлов атындағы ауыл, Оңтүстік-Қазақстан облысы,Сымбат Қуанышқызы – Орал қаласы, 721әңгір хан атындағы Батыс Қазақстан аграрлық- техникалық университеті, Яковлева Анастасия Владимировна – Алматы қаласы, 709 Алматы технологиялық университеті 125 балл жинап, ең жоғары нәтиже көрсетті.
ҰБТ дайындық қалай өтеді?
ҰБТ тапсыруға жалпы білім беретін мектептердің түлектері жіберіледі. Жыл сайын түлектер санының көптігіне байланысты, оларды лектер бойынша бөлу қабылданған. Әр лек тестілеуден 1 маусымнан 15 маусымға дейінгі аралықтағы белгілі бір күні өтеді.
ҰБТ өткізілетін орындарда емтихан күндері тестілеуде пайдаланылмайтын барлық дәрісханалар, кабинеттер, бөлмелер, сондай-ақ түлектердің кіріп, шығуына арналған есіктер жабылып, мөрленеді. Ғимараттан тыс жатқан ғимараттан санторапқа дейінгі аумақ және жолға бөгде адамдардың келуі шектеледі.
ҰБТ өткізу тәртібі
ҰБТ қазақ немесе орыс тілдерінде 5 пән бойынша өткізіледі:
· қазақ немесе орыс тілдерінде (оқу тіліне байланысты);
· математика;
· Қазақстан тарихы;
· орыс тілді оқу мектептерінде қазақ тілі және қазақ тілді оқыту мектептерінде орыс тілі;
· таңдалған мамандыққа байланысты таңдау бойынша пәндердің біріне.
Арнайы немесе шығармашылық дайындықты талап ететін шығармашылық мамандықтарға түсетін түлектер үшін таңдау пәні бойынша – ерікті.
ҰБТ қатысуға өтініштерді қабылдау оқу жылы бойында жыл сайын 10 наурыздан 25 сәуірге дейін жүргізіледі.
Өтініш бланкісін толтыруды мектепте түлектің өзі оқитын мектепте тікелей жүргізеді. ҰБТ нәтижелері туралы сертификатта түлектің Т.А.Ә. толтыру жеке куәлік, паспорт немесе туу туралы куәлік бойынша жүргізіледі. 16 жасқа толмаған және жеке басты куәландыратын құжаты жоқ түлектерге мектеп директоры мектептің расталған мөрімен түлектің фотосы бар анықтама береді.
Әр пән бойынша тест тапсырмаларының саны 25. ҰБТ тапсыруға 3,5 сағат беріледі. Бақылау тестілеуіне дайындық үшін алдын ала оқушылар мектептерде арнайы сынау тестілері бойынша өтеді.
Тестілеу күнінде түлектер дәрісханаға бір-бірден жіберіледі, бұнда анықтама, жеке басты куәландыратын құжат, рұқсаттама және рұқсаттама түбіртегінің негізінде түлектің тұлғасын тексеру жүргізіледі. Дәліздегі кезекші түлектердің артық заттарды осы үшін арнайы бөлінген орында қалдырылуын қадағалайды. Түлек отырғызу орнындағы тиісті нөмір бойынша орынға отырады және отырғызғаннан кейін отырғызу парағына қол қояды, осы арқылы өз орнына отырғанын растайды.
Түлектерді кіргізу ҰБТ басталу жарияланған сәттен бастап тоқтатылады.
Егер түлек тестілеуден мына себептер бойынша өте алмаса:
· жарақат алғанда;
· отбасы жағдайы бойынша,
сондай-ақ егер тестілеуден өтуге оның өтініш беруі кезінде тестілеуді тапсыру тілі дұрыс көрсетілмесе қосымша отырғызу жүргізілетінін атап өткен жөн.
Бұл жағдайда түлек мемлекеттік комиссияның төрағасының атына ҰБТ күнін немесе дәрісхананың тілдік мәртебесін өзгерту туралы өтініш береді. Өтінішке растау құжаты қоса беріледі. Қосымша отырғызу туралы шешім мемлекеттік комиссия отырысының хаттамасымен ресімделеді.
Оң шешім қабылданған жағдайда уәкілетті органның өкілі түлектің рұқсаттамасына өзгертулер енгізеді, тестілеуді тапсыру тіліне сәйкес осы түлек қосымша отырғызылатын дәрісхана нөмірін анықтайды. Қосымша отырғызу үшін ҰБТ келмеген түлектің емтихан материалдары немесе қосымша емтихан материалдары пайдаланылады. Балдарды бағаға ауыстыру жалпы орта білім туралы аттестаттың бағаларына ҰБТ сертификатының балдарын ауыстыру шкаласына сәйкес жүргізіледі.
ҰБТ жүргізу кезіндегі тәртіп
Тестілеудің басталуы көп жағдайда сақталуы тиіс тәртіпке байланысты. Басқаша жағдайда түлекке нәтижелерді жою немесе жоққа шығару қаупі төнеді. Тестілеуді тапсыру кезінде түлектің сақтауы тиіс ерекше маңызды сәттерді атап өтеміз.
Түлекке:
· сөйлесуге;
· бір орыннан екінші орынға ауысуға;
· емтихан материалдарымен алмасуға;
· көшіруге;
· дәрісханаға шпаргалкаларды және басқа әдістемелік әдебиетті, калькулятор, фотоаппарат, мобильдік байланыс құралдарын пайдалануға және енгізуге рұқсат етілмейді.
Түлектің анықталған фактіні бұзуы жағдайында тексеруші Түлекті дәрісханадан шығару және тыйым салынған заттарды анықтау актісін құрастырады. Әрі қарай тексеруші мемлекеттік комиссия төрағасына түлектердің ережелерді бұзу айғағы туралы хабардар етіледі.
Емтихан материалдарын тестілеуге бөлінген уақытта түлек тапсырудан бас тартқан жағдайда оның жұмысы өңделмейді сондай-ақ Тестілеуге берілген уақыт аяқталған кезде бітіруші емтихан материалдарын тапсырудан бас тартқан фактіні тіркеу туралы акт құрастырылады.
Түлектің нәтижелерді жоюы және күшін жоюы туралы шешім қабылданған жағдайда ол өзі оқыған мектепте дәстүрлі емтихан нысанында қорытынды аттестатауды тапсырады. Бұнда ол ағымдағы жылы ЖОО түсу құқығынан айрылады.
ҰБТ қайта тапсыруға рұқсат етілмейді!
ҰБТ апелляциялық комиссиясы
Тестілеу кезінде бірнеше мәрте тест тапсырмаларының сәйкессіздігі айғақтары немесе тестілеу нәтижелерін есептеудегі техникалық ақаулар анықталады. Түлек үшін әр балл маңызды болғандықтан бірыңғай талаптарды сақтауды қамтамасыз ету және тест тапсырмаларын бағалауда даулы мәселелерді шешу, тестілеу кезінде ҰБТ қатысушыларының құқықтарын қорғау мақсатында апелляциялық комиссиялар құрылады.
Аппеляциялық комиссияның төрағасы және құрамы білім саласындағы уәкілетті органның бұйрығымен бекітеледі. Апелляциялық комиссия түлекке балдарды қосу туралы ұсыныстардың негізділігін қарайды және түпкілікті шешімді қабылдайды.
Өз қызметтерін орындау мақсатында аппеляциялық комиссия түлектердің жауап парақтарының көшірмелерін, ҰБТ ережелерін сақтау туралы мәліметтерді сұратады және алады.
Апелляциялық комиссияның шешімі комиссия мүшелерінің жалпы санының басым дауысымен қабылданады. Дауыстар теңдігінде төрағаның дауысы шешуші болып табылады. Аппеляциялық комиссияның шешімі хаттамамен рәсімделеді, оған төраға және комиссияның барлық мүшелері қол қояды. Аппеляциялық комиссияның хаттамалары жыл бойы Ұлттық тестілеу орталығында сақталады.
Апелляциялық комиссияның құрамына мемлекеттік комиссияның мүшелері және басқа адамдар, ағымдағы жылы ҰБТ өтетін балалар кіре алмайды.
Апелляциялық комиссия тест тапсырмаларының мазмұны және техникалық себептер бойынша тестілеуге қатысушылардан өтініштерді қабылдайды және қарастырады, түлекке балдарды қосу туралы ұсыныс енгізеді және оны аппеляцияның нәтижелері туралы хабардар етеді.
Аппеляцияға өтінішті апелляция комиссиясы төрағасының атына тестілеуге қатысушының өзі береді. Тест тапсырмаларының мазмұны және техникалық себептер бойынша өтініш тестілеу нәтижелерін жариялағаннан кейін келесі күні күндізгі 14.00-ге дейін қабылданады және апелляциялық комиссия 1 күн ішінде қарайды. Өтініш берушіде өзімен бірге жеке басты куәландыратын құжат және ҰБТ рұқсаттама болу керек.
