Ойындар балалардың танымдық және сөйлеу қабілеттерін дамытудағы ең тиімді әдістердің бірі болып табылады. 5 жастағы балалар үшін қазақша тіл үйренуді ойын арқылы ұйымдастыру – қызықты әрі тиімді тәсіл. Ойын арқылы балалар тілдің құрылымын, сөздік қорын және сөйлеу дағдыларын оңай меңгереді. Ата-аналарға осы тақырыпта берілетін кеңестер:

1. Суретке қарап сөздерді атау

• Балаға түрлі суреттер көрсетіп, сол суреттердегі заттардың атауларын қазақша айтуын сұраңыз. Мысалы, жануарлар, көкөністер, жемістер, ойыншықтар туралы суреттерді пайдаланыңыз. Бала заттардың атауларын дұрыс айтып, жаңа сөздерді есте сақтайды.

2. "Кім көп сөз айтады?" ойыны

• Белгілі бір тақырып бойынша (мысалы, үй жануарлары, табиғат, киімдер) бірнеше сөз ойлап табуды ұсыныңыз. Бала сол тақырып бойынша қанша сөз ойлап таба алатынын сынап көріңіз. Бұл ойын сөздік қорды байытуға көмектеседі және баланың ойлау қабілетін дамытады.

3. "Сөз құрастыру" ойыны

• Балаға қазақ тілінде бірнеше сөзді беріп, солардан сөйлемдер құрастыруды сұраңыз. Бұл ойын баланың сөздерді дұрыс байланыстырып, сөйлем құрау дағдыларын жетілдіреді. Мысалы, "доп", "бала", "ойнау" сөздерінен "Бала доппен ойнайды" деген сөйлем құрастыртады.

4. Қазақша тақпақтар мен жұмбақтар айту

• Қазақ тіліндегі тақпақтар мен жұмбақтар – тілді үйретудің тамаша құралы. Балаларға қарапайым тақпақтар мен жұмбақтарды жаттатып, оларға жауап беруді ұсыныңыз. Бұл баланың ойлау қабілетін және сөйлеу мәнерін жақсартады.

5. "Сөздік эстафета" ойыны

• Бұл ойында бір затты айтып, балаңыздан сол затқа байланысты сөздерді атауын сұраңыз. Мысалы, "Үй" десеңіз, бала үйдің бөлшектері немесе үй ішіндегі заттарды атай алады (есігі, терезесі, үстелі және т.б.). Бала ойын әрі қарай жалғастыру үшін жаңа сөздер ойлап табады.

6. "Қай сөз дұрыс?" ойыны

• Бір сөйлемдегі сөздерді қате айту арқылы баладан дұрыс нұсқасын табуды сұраңыз. Мысалы, "Бала кеме ұшып жүр" деген сөйлемде қателік бар. Бала "ұшып жүр" емес, "жүзеді" деп дұрыстап, сөйлемді түзетеді. Бұл ойын баланың дұрыс сөйлеу қабілетін шыңдайды.

7. "Кім жылдам?" ойыны

• Бұл ойында балаға белгілі бір уақыт ішінде мүмкіндігінше көп қазақша сөз айтуын сұраңыз. Белгілі бір тақырып немесе әріп таңдап, соған байланысты сөздерді айтуға болады. Бұл баланың шапшаң ойлап, тез жауап беру қабілетін дамытады.

8. "Сурет сал және сипатта" ойыны

• Балаға қандай да бір сурет салуды ұсыныңыз, содан кейін сол суретті сипаттап беруін сұраңыз. Мысалы, "Бұл менің үйім, оның үлкен терезелері бар" деген сияқты. Бұл ойын балаға сөйлеу арқылы өз ойын жеткізуді үйретеді.

9. "Затты тап" ойыны

• Балаға заттардың аттарын айтып, оны сол заттарды үй ішінен немесе бөлмеден табуын сұраңыз. Бұл ойын қазақша сөздерді тез түсініп, қолдануға мүмкіндік береді.

10. Қазақ тіліндегі мультфильм кейіпкерлерімен ойын

• Балалар қазақ тілінде мультфильм көргеннен кейін, сол кейіпкерлермен ойнауды ұйымдастырыңыз. Мультфильмде қолданылған сөздерді қайталап, олардың мағынасын талқылаңыз. Бұл ойын баланың көңілін көтеріп, тілді ойын арқылы жақсартуға көмектеседі.

Осы ойындарды күнделікті тұрмыста қолданып, балаңыздың қазақша таза сөйлеу дағдыларын дамытуды ойынмен үйлестіре аласыз. Ойын арқылы бала өздігінен үйреніп, тілге деген қызығушылығы арта түседі.

қазақ тілі мұғалемі Сламбекова А. М